Mayın 13-də Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Qasım-Jomart Tokayev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə telefonla zəng edib.

Azərbaycan Ordusunun Zəngəzur istiqamətində dövlət sərhədini bərpa etməsi və Qara gölü nəzarətə götürməsinə Ermənistanın baş naziri vəzifəsini icra edən Nikol Paşinyan reaksiya verib.

Qarabağ ətrafındakı son proseslər fonunda Şuşada “Xarıbülbül” festivalının keçirilməsi və festivalın şifrələrinə baxdıqda məsələnin sadəcə mədəni tədbirdən ibarət olmadığını deyə bilərik. Bakı Lavrovun gedişindən sonra növbəti mərhələyə hazırlaşır...

Lavrovun regiona səfərinin detalları və ana hədəf hesab olunan tərəfləri var idi.

Kommunikasiyanın bərpası prosesini, İrəvanda Azərbaycan üçün mina xəritələrini, Bakıda Ermənistan üçün “hərbi əsir” mövzusunu, eləcə də sərhədlərin demarkasiya və delimitasiyasını və s. müzakirə etmək hər iki paytaxta səfərin detalları idi.

Birinci ana hədəf bu detalların birləşdiyi “Moskvanın hakim rolunu təsdiqləmək”, xüsusilə bölgədə aktivləşmək istəyən Vaşinqtona nümayiş etdirmək idi. Lavrov buna nail oldu, tərəflərin şərtlərini dinlədi, hər iki paytaxtda ayaq basdığı torpağın mövqeyinə yaxın çıxış etdi: İrəvanda “Zəngəzur dəhlizinin açılmasının könüllü olduğunu” deməklə Paşinyan hakimiyyətinə jest etdi, Bakıda “qeyri-konstruktiv mövqeləri qəbul etmədiyini” dedi, mina xəritələri məsələsinə toxunmaqla balans qorumağa çalışdı.

İkinci ana hədəf üçtərəfli bəyanatın bütün şərtlərinin icra edilməsindən sonrakı dövrə hazırlıqdır. Lavrov Prezidentlə görüşdə və Ceyhun Bayramovla mətbuat konfransında bu məsələyə toxundu, qeyd etdi ki, müharibədən sonra regionda vəziyyətin normallaşması üçün əsas amil üçtərəfli razılaşmanın bütün şərtlərinin yerinə yetirilməsidir. Rusiya anlayır ki, üçtərəfli bəyanatların icrasının gecikməsi regiona üçüncü qüvvələrin daxil olmasına qapıları açır və Moskvanın “hakimliyinə” risklər yaranır. Lavrov da tərəflərin razılaşmalara sadiqliyini yoxlamaq, eyni zamanda, Rusiyanın bütün şərtlərin icrasına zəmanət verdiyini açıqlamaq üçün gəlmişdi. Bakı üçün vacib olan və razılaşmada ən kilid nöqtə 10 noyabr bəyanatının 4-cü bəndi – erməni qoşunların çıxarılmasının icra edilməsidir.

10 noyabr və 11 yanvar bəyanatlarının bütün bəndlərinin icrası ilə bağlı bu və ya digər formada proses gedir, təkcə 4-cü bənddən başqa və zaman keçdikcə məsələ daha da aktuallaşır.

Bunun icrası regionda vəziyyəti dəyişdirəcək:

1. Erməni qoşunlarının çıxarılması İrəvanı münaqişə tərəfi olmaqdan de-fakto çıxarır;

2. Qarabağda qalan ermənilərə Laçın dəhlizi verilsə də, Ermənistanın onların qarant dövləti olmasını aradan qaldırır;

3. Bakının öz ərazisindəki separatçıların neytrallaşması hüququ ön plana çıxır və asanlaşır;

4. Rusiya Qarabağda Azərbaycan və Türkiyənin qarşısında 1+2 formatına düşür;

5. Azərbaycanın Xankəndiyə qayıdışının praktiki mərhələsi də məhz bu prosesdən sonra başlana bilər;

Regionda “hakimliyini” qorumaq və üçüncü qüvvələrə qapı açmamaq üçün Rusiya razılaşmaların bütün şərtlərinin icrasının vacibliyini gündəmə daşıyır və anlayır ki, erməni qoşunların çıxarılması onun rıçaqlarını da zəiflədir. Bu baxımdan, Lavrovun özü ilə yeni planı da gətirdiyi istisna deyil.

a) Xankəndidə ermənilərin idarəçilikdə hansısa formada qalması;

b) Ermənilərin yaşadığı ərazilərə “muxtariyyət”in verilməsi;

c) Erməni əhalinin keçmiş “dqr”-in ərazisinə daxil olan bölgələrə qayıtması, beləliklə, sülhməramlıların nəzarət traektoriyasının genişlənməsi (Hadrut planı haqda yazmışdıq);

Rusiyanın Qarabağdakı növbəti mərhələdə mümkün planları bunlar ola bilər, çünki problemin davamlı qalması rusların da qalması və Azərbaycan və Ermənistana klassik təsir vasitəsinin saxlanılması deməkdir. Əks təqdirdə Moskva bölgəni itirə biləcəyini anlayır.

Lavrov Bakıda bu qədər açıq müzakirə aparmasa belə, üçtərəfli bəyanatın bütün şərtlərinin icrasından sonrakı dövrün necə olacağını masaya daşıdığı ehtimalı böyükdür. Rusların Qarabağla bağlı yeni istək-təkliflərinin olması isə ehtimal yox, reallıqdır.

Putinin “baş diplomatı” regiona səfərində birinci ana hədəfinə nail olsa da, Əliyevin bəyanatları və görüşdə səsləndirdiyi fikirlər Bakıdan “əliboş” qayıtdığı versiyasını önə çıxarır.

- Əliyev Lavrovun gəldiyi gün Naxçıvandan “Azərbaycan ərazisində Dağlıq Qarabağ adlı ərazi vahidi yoxdur” bəyanatı ilə rusları qabaqladı.

- Bakıda Lavrovu qəbul edərkən, “Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan ərazisindədir” ifadəsi ilə Xankəndi, Xocalı və Xocavəndin statusunu açıqladı: bu, qapalı görüşlərdə Rusiyanın istək-təkliflərinin qəbul edilmədiyi deməkdir;

- Lavrov Bakını tərk edəndən sonra, Şuşaya yola düşdü və yolüstü dayanacaq kimi Xocavəndi seçdi: bu dayanacağa texniki məsələ olaraq da baxa bilərik, lakin rusların “Hadrut planı” fonunda diqqəti çəkir, xüsusilə Əliyevin “Bu qədim Azərbaycan torpağında Azərbaycan xalqı bundan sonra əbədi yaşayacaqdır” sözlərindən sonra;

Və nəhayət, Şuşada “Xarıbülbül” festivalı...

Festival Azərbaycanın “yumşaq güc” (soft power) diplomatiyası üçün önəmlidir: müharibənin bitdiyini və torpaqlarımızı azad etdiyimizi nümayiş etdirmək; xarici qonaqların, o cümlədən, işğaldan azad edilmiş ərazilərə xarici investorların cəlb edilməsi prosesinə zəmin hazırlamaq, çünki xarici kapital üçün ilk növbədə təhlükəsiz mühit lazımdır, bunu praktiki olaraq mədəni tədbirlərin keçirilməsi ilə göstərmək mümkündür; bu, indiki dövrdə işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası prosesində iştirak edəcək xarici şirkətlərə hesablanıb və s.

Festivalın keçiriləcəyi planlaşdırılırdı, hərçənd zamanın seçimi – Lavrovun gedişindən sonra, Ərdoğanın gəlişindən öncə - özündə müəyyən siyasi şifrələri daşıyır.

Və festivalda siyasi mesaj olaraq diqqətçəkən məqam etnik azlıqların milli folklorları ilə çıxış etməsi idi.

Birincisi: Azərbaycanın çoxmillətli, çoxkonfensiyalı ölkə olduğu Şuşadan nümayiş etdirildi;

İkincisi: “Biz daim birlikdəyik, döyüşdə də, bayramda da” mesajı verildi;

Üçüncüsü və ən mühümü: Azərbaycanın birgəyaşayış modeli dünyaya və Qarabağdakı ermənilərə Xankəndinin dibində, erməni əhalinin gözləri önündə göstərildi.

Bu, Qarabağdakı ermənilərin Azərbaycan vətəndaşı, Xankəndinin Azərbaycan torpağı olduğu, statusun olmayacağı, Dağlıq Qarabağ adlı ərazi vahidinin olmadığı, “Rusiya sülhməramlıları Azərbaycan ərazisindədir” mövqeyinin davamıdır və bunun Lavrovun gedişindən sonra nümayiş etdirilməsi Bakının Qarabağda “növbəti mərhələni” necə gördüyünü bəyan etməsidir.

Ərdoğanın gəlişindən öncə Azərbaycanın atdığı addımlar Bakı və Ankaranın da “növbəti mərhələyə” hazırlaşdığından xəbər verir. Bu səfərlə Xankəndidə olan ruslara Şuşadan Türkiyənin Qarabağda mövcudluğu və Azərbaycanın yanında olduğu mesajı veriləcək. Səfərdən sonra Bakının şərtlərində, xüsusilə 4-cü bəndin icrasında israrı güclənə bilər. Bütün bunların fonunda Azərbaycan Ordusunun 15 min şəxsi heyətlə yenidən anti-terror təlimlərinə hazırlaşması diqqət çəkir və məqsəd “razılaşma tam icra edilməsə, anti-terror əməliyyatları masada alternativ variantdır” mesajının verilməsidir...

Bir məqamı xüsusi vurğulamaq istəyirəm ki, biz Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşmasına səmimi qəlbdən maraq göstəririk.

Axar.az xəbər verir ki, bunu Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov mayın 10-da Prezident İlham Əliyevin qəbulunda olarkən deyib.

O qeyd edib ki, vaxtilə uzadılmış münaqişədən çıxmağın iqtisadi aspektləri üzərində diqqətin cəmləşdirilməsi üçün birgə işlər bundan ötrü optimal çərçivələr yaradır:

“Əlbəttə ki, bu sözlər müharibənin humanitar nəticələrinin aradan qaldırılması ilə bağlı məsələlərə də aiddir. Siz hərbi əsirləri, tarixi irs ilə, dini irs ilə bağlı hər hansı sui-istifadə hallarına yol verilməməsini xatırlatdınız. Biz bütün bu məsələlərin maksimum konstruktiv şəkildə həllinə kömək etməyi çox istəyirik. Beynəlxalq mədəni irsin qorunub saxlanmasına cavabdeh olan təşkilat kimi UNESCO da bu səylərdə iştirak etməkdə maraqlıdır.

Biz bunu mümkün edəcək şəraitin yaradılmasına kömək etməyə hazırıq. Kömək etməyə hazır olan başqa beynəlxalq təşkilatlar da var. Təbii ki, biz bununla əlaqədar razılaşmalarda maraqlı tərəflərin mövqeyini nəzərə almalıyıq. Münasibətlərin ümumi kontekstini əsas götürsək, Sizinlə tamamilə razıyam ki, indi bu mərhələdə, yəqin, hər hansı başqa münaqişəli şəraitdə, münaqişədən sonrakı vəziyyətdə olduğu kimi baş verən bütün hadisələrin daxili siyasi prosesə proyeksiyası ilə bağlı aspektlər var.

Lakin, hörmətli İlham Heydər oğlu, Sizinlə yüz faiz həmrəyəm ki, bu cür qeyri-konstruktiv, xoşagəlməz xarakter daşıyan ritorika işə kömək etmir. Biz də öz töhfəmizi verməyə çalışacağıq ki, haqqında söhbət gedən, iki ölkənin prezidentləri və Ermənistanın baş naziri arasında əldə edilmiş razılaşmalar konstruktiv nəticələrə imkan verən şəraitdə yerinə yetirilsin”.

Türklərlə düşmən münasibətlər idarə edilə bilən olmalıdır.

Axar.az xəbər verir ki, bu sözləri Ermənistanın baş nazir səlahiyyətlərinin icraçısı Nikol Paşinyan Geqarqunik vilayətinin Martuni şəhərində vətəndaşlarla görüşündə deyib.

“Yenə düşmənçilik haqqında danışmaq istəyirəm. Bu məsələni kimin süni şəkildə qaldırdığını bilmirəm. Guya ki, sual uydururlar: Biz türklərlə düşmənik, ya yox? Əlbəttə ki, düşmənik və bu, kiminsə bu haqda danışması ilə əlaqədar deyil. Bu düşmən münasibətlər idarə edilə bilən olmalıdır. İcazə verə bilmərik ki, regional düşmənçilik idarəedilməz hala gəlsin”, - deyə Paşinyan bildirib.

Bu gün İqtisadiyyat Nazirliyinin dəstəyi, Azərbaycanda İxracın və İnvestisiyaların Təşviqi Fondu (AZPROMO) və Pakistan Ticarətin İnkişafı Qurumunun (TDAP) təşkilatçılığı ilə videokonfrans formatında Azərbaycan-Pakistan biznes forumu keçirilib.

Axar.az-ın nazirliyə istinadən verdiyi məlumata görə, tədbirdə hər iki tərəfdən rəsmi şəxslərlə yanaşı, əczaçılıq, tekstil, sənaye, qida sənayesi və digər sahələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlərin 90-dan çox nümayəndəsi iştirak edib.

Tədbirdə iqtisadiyyat nazirinin müavini Rövşən Nəcəf Azərbaycan və Pakistan arasındakı sıx dostluq münasibətlərindən danışıb, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Ordumuzun qələbəsini vurğulayaraq, Pakistanın 44 günlük Vətən müharibəsi zamanı Azərbaycanın mövqeyini birmənalı dəstəkləməsinin yüksək qiymətləndirildiyini, ölkələrimiz arasında siyasi əlaqələrin yüksək səviyyədə olduğunu diqqətə çatdırıb.

Ölkələrimiz arasında həm iqtisadi, həm də digər sahələrdə əlaqələrinin daha da genişləndirilməsi üçün böyük potensial olduğunu diqqətə çatdıran R. Nəcəf işgüzar dairələrin iştirakı ilə keçirilən tədbirlərin iqtisadi-ticarət əlaqələrinin genişlənməsində əhəmiyyətini vurğulayıb. Bildirilib ki, biznes təşəbbüslərinin stimullaşdırılması baxımından keçirilmiş tədbirlər yeni əməkdaşlıq imkanlarının yaranmasına, regionlararası tərəfdaşlıq sahəsində münasibətlərin inkişafına müsbət təsir göstərəcəkdir.

Azərbaycan-Pakistan iqtisadi əlaqələrinin inkişafı imkanlarından bəhs edən nazir müavini Pakistan iş adamlarını Azərbaycanda yaradılmış biznes mühitindən yararlanmağa, qeyri-neft sektorunun müxtəlif sahələrinə investisiya yatırmağa dəvət edib.

Pakistan İslam Respublikasının federal ticarət naziri Məhəmməd Saleh Əhməd Faruki çıxış edərək Pakistan-Azərbaycan iqtisadi-ticarət əlaqələrinin, qarşılıqlı investisiya əməkdaşlığının önəmini vurğulayıb, postpandemiya dövrü üçün nəzərdə tutulan layihələr, tədbirlər barədə məlumat verib.

Azərbaycanın Pakistandakı səfiri Əli Əlizadə ölkələrimiz arasında əlaqələrin inkişafına dair məlumat verib, bu cür tədbirlərin iki ölkənin biznes dairələri arasında əməkdaşlığln genişləndirilməsindəki əhəmiyyətli rol oynayacağını qeyd edib.

Pakistanın Azərbaycandakı Səfiri Bilal Haye iki ölkə arasında ticarət, investisiya qoyuluşu və digər sahələrdə əməkdaşlığın həyata keçirildiyini, Pakistan iş adamlarının Azərbaycanda uğurlu layihələr reallaşdırdığını bildirib, iqtisadi əməkdaşlığın inkişafı istiqamətləri barədə fikirlərini bölüşüb.

AZPROMO-nun rəhbəri vəzifəsini icra edən Yusif Abdullayev təmsil etdiyi qurumun fəaliyyətindən bəhs edib, xarici tərəfdaşlarla qarşılıqlı əlaqələrin genişləndirilməsi, qeyri-neft sektoruna investisiya yatırımın artırılması istiqamətində AZPROMO tərəfindən görülən işlər, Pakistan iş adamları ilə ticarət əlaqələrinin genişləndirilməsi məqsədilə həyata keçiriləcək layihələr dair məlumat verib.

İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin (KOBİA) İdarə Heyətinin sədri Orxan Məmmədov ölkəmizdə kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı istiqamətində reallaşdırılan tədbirləri, bu sahədə agentliyin fəaliyyətini, eləcə də KOB sahəsində Pakistanın müvafiq qurumları və sahibkarlıq subyektləri ilə əməkdaşlıq imkanlarını diqqətə çatdırıb.

Sonda Azərbaycanın və Pakistanın biznes və investisiya mühitinə dair təqdimatlar edilib, iş adamları arasında ikitərəfli görüşlər təşkil olunub.