 |
 |
Vüqar Bayramov
Ötən bazar günü İTV-in “Diqqət Mərkəzi Yekun” verlişində problemli kreditlərə kompensasiyanın ödənilməsi məsələsi müzakirə edilib.
Müzakirələrdə iştirak edən Vüqar Bayramov borc ödəmiş zaminlərə və eləcə də avtomobil kreditini ödəmişlərin hesablarına birbaşa kompensasiyanın ödənilməsi ilə bağlı mexanizm hazırladıqlarını və hələ bu ilin mart ayında hökumətə təqdim etdiklərini deyib. İqtisadçı alim eyni zamanda bildirib ki, 10 min dollardan artıq olan istehlak kreditlərinə də kompensasiyanın verilməsinə ehtiyac var: “Hüquqi baxımdan 10 min dollardan çox olan kreditlərə kompensasiyanın verilməsi mümkündür. Belə kreditlərin ilk 10 min dollarına differensial olaraq güzəşt tətbiq oluna bilər”. Vüqar Bayramov sual edib: “10 min dollarlıq kreditə kompensasiya verilirsə 10 min 1 dollarlıq kredit niyə kompensasiya almasın?””. İqtisadçı alimin sözlərini iştriakçı tamaşaçılar alqışla qarşılayıblar.
Çıxışa youtube platformasında yayılan aşağıdakı videoda baxa bilərsiz.
Əmanətlərin 12 faizlə alınıb, kreditin 25 faizlə verilməsinin səbəbləri; iqtisadçı: “Xarici maliyyə institutlarının, korporasiyaların ölkəyə buraxılması lazımdır”
“Kredit faizlərinin yüksək olması son nəticədə kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi istiqamətində strategiya ortaya qoyan hökumətin planlarına da neqativ təsir göstərir”
Millət vəkili Vahid Əhmədov növbəti dəfə bankların kredit siyasətini tənqid edib. O, İctimai Televiziyada yayımlanan “Diqqət Mərkəzi-Yekun” verilişində çıxışı zamanı bankların krediti yüksək faizlə verdiyinə diqqət çəkib. Deputat “Necə olur ki, bank əmanəti 12 faizlə alır, lakin 25 faizlə kredit verir?” deyə məsələ qaldırıb və bildirib ki, banklar vəsaiti ilk növbədə insanların qoyduğu əmanətlərdən cəlb edir: “İkincisi, xarici maliyyə institutlarından, üçüncüsü isə Mərkəzi Bankın mərkəzləşdirilmiş kreditindən vəsait cəlb edirlər. Cəlb olunan vəsaitlərin 80-85 faizi faktiki olaraq insanların əmanətləridir.
Bəs necə olur ki, bank məndən 12 faizlə əmanət götürür, sonra həmin pulu 25 faizlə qaytarır? Bankın xərci 3-4 faiz olar, 15-20 faiz ola bilməz axı. Bank sistemindəki bu suallar həllini tapmalıdır”.
Banklar Assosiasiyasının nümayəndəsi Sahib Daşdəmirov isə hər bir özəl bankın öz strategiyası olduğunu qeyd edib: “Nəyə görə bu gün bank sistemində yüksək faizləri götürürsünüz? Məsələn, Sahibkarlığa Yardım Fondu illik 6 faizlə, İpoteka Fondu 8 faizlə kredit verir. Hazırda bizdə banklarda boş vəsait formalaşır. O boş vəsait isə artıq orta və kiçik sahibkarlığa ayrılmış vəsaitdən istifadə olunacaq. Yaxın günlərdə bu barədə açıqlama da veriləcək. Bizim faiz siyasətimiz bazara uyğun tənzimlənir”.
Sözügedən məsələyə iqtisadçı ekspertlər də münasibət bildirərək, kredit faizləri ilə bağlı durumun problemli olduğunu etiraf etdilər.
İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov da hesab edir ki, kredit faizləri ilə bağlı vəziyyət qənaətbəxş deyil: “Burada kifayət qədər ciddi problemlər var. Kredit faizləri yüksəkdir, banklar kreditləşmədən çəkinirlər. Real sektorda da risklər yüksəkdir. Bu rəqəmləri 2015-ci illə müqayisə etsək görərik ki, bankların kredit portfeli 25 milyard manatdan 13 milyard manata qədər azalıb. Təxminən 47-48 faiz kredit portfelində azalma müşahidə olunur. Bu situasiyada digər problemlərdən biri də kredit faizlərinin yüksək olmasıdır. Çünki kredit faizlərinin yüksək olması son nəticədə kiçik və orta sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi istiqamətində strategiya ortaya qoyan hökumətin planlarına da neqativ təsir göstərir. Çünki maliyyə çıxış imkanlarını məhdudlaşdırır”.
İqtisadçının sözlərinə görə, səbəblər birmənalı deyil, burada müxtəlif səbəblər var: “Birinci səbəb odur ki, Azərbaycanda maliyyə bazarında və bank sektorunda liberallaşma kifayət qədər deyil, hazırkı bazar iştirakçılarının bir çoxu hansısa formada bir-biri ilə əlaqəlidir. Onlar çox asanlıqla bazarda dominantlıq nümayiş etdirə bilirlər və faizləri diqtə edirlər. Xüsusilə də alternativ maliyyə institutlarının inkişaf etməməsi bankların bu sektorda faizləri diqtə etməsi üçün ən böyük imkanlardan biri hesab olunur. Düşünürəm ki, bazarın liberallaşdırılmasına ehtiyac var və bu məqsədlə xarici maliyyə institutlarının, korporasiyaların ölkəyə buraxılması lazımdır, onların fəaliyyəti üçün şərait yaratmaq lazımdır. O zaman rəqabət faizləri aşağı çəkəcək. Dünya praktikasında da bu amil öz təsirini göstərib”.
R.Həsənov vurğuladı ki, Azərbaycanda xüsusilə 2015-ci ildən sonra risklər yüksəlib və banklar nisbətən aşağı riskli biznes layihələrinə vəsait yönəltməyə çalışırlar: “Bu kimi biznes layihələrinin də sayı azdır və buna görə də bankların mənfəət norması kifayət qədər aşağı düşüb. Banklar nisbətən sığortalı kredit siyasəti həyata keçirməyə çalışırlar. Digər bir məsələ odur ki, bankların hazırda maliyyə mənbələrinə çıxış imkanları da məhduddur. Bu özünü daha çox mərkəzləşmiş kreditlərdə göstərir. Burada müxtəlif səbəblər var. Səbəblərdən biri odur ki, banklar götürdükləri vəsaitləri yerləşdirə bilmirlər. Bu səbəbdən də vəsait cəlb etməkdə maraqlı deyillər. İkinci səbəb isə ondan ibarətdir ki, banklar daha genişləndirilmiş kredit siyasəti həyata keçirərkən belə mərkəzləşmiş kreditlərdən kifayət qədər yararlana bilmirlər, cəlb etdikləri vəsaitlərin faizləri yüksək idi”.
İqtisadçının fikrincə, digər bir səbəb isə inflyasiya səviyyəsinin yüksək olmasıdır: “Bu amil də kredit faizləri müəyyənləşdirilərkən əsas götürülür. Ümumi problem isə odur ki, bazarda rəqabət imkanları zəifdir və bu da kredit faizlərinin aşağı düşməsini əngəlləyən əsas məqamdır. Qeyd edək ki, bankların əsas problemlərindən biri də əmanətlərin həcminin artması fonunda yüksək gəlirli biznes layihələrinə kredit ayıra bilməmələridir. Belə olan halda son çarə yüksək faizli istehlak kreditləridir ki, bu özü də banklar üçün sərfəli deyil və risk faktoru böyükdür. Kredit faizinin böyük hissəsi əmanət faizi, işçi, filialların saxlanılması və digər xərclərdir. Bankirlərin dili ilə desək, 1 nəfərə 1 milyon manat borc vermək, bu pulu 1000 nəfərə bölərək kredit verməkdən daha gəlirlidir. Lakin real sektorun yetərincə inkişaf etməməsi kommersiya banklarını bu addımı atmağa məcbur edir. Çünki son dövrlərdə əmanət qoyuluşlarının, xüsusən də milli valyutada qoyulan əmanətlərin həcmində ciddi artım var”.
Əhalinin yerli valyutada olan əmanətlərə marağı artıb. Fiziki şəxslər tərəfindən ölkədə fəaliyyət göstərən kommersiya banklarına yerləşdirilən əmanətlərin həcmi 1 may 2019-cu il tarixinə 8 mlrd. 715 mln. manat təşkil edib.
Bu, 1 aprel tarixi ilə müqayisədə 4,5 faiz , ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə isə 10,6 faiz çoxdur. Fiziki şəxslər tərəfindən yerləşdirilən əmanətlərin 3 mlrd. 621 mln. manatını milli valyutada olan əmanətlər, 5 mlrd. 93,9 mln. manatını xarici valyutada olan əmanətlər təşkil edib.
Ay ərzində yerli valyutada yerləşdirilən əmanətlərin həcmi 9,8 faiz , xarici valyutada yerləşdirilən əmanətlərin həcmi 1,04 faiz artıb. Bütün bunlar isə o deməkdir ki, banklar həmin əmanətlər üzrə faizləri ödəyə bilmək üçün potensial kredit portfelində faizləri yüksəltməli olurlar./musavat.com
Azərbaycanın dünya bazarına çıxararaq satdığı “Azeri LT CIF” markalı xam neftin qiyməti 0,26 ABŞ dolları və yaxud 0,40% azalıb.
“Report” xəbər verir ki, “Azeri Light” markalı neftin bir barelinin qiyməti 64,98 dollar təşkil edib.
Xatırladaq ki, “Azeri LT CIF” neftinin minimal qiyməti 2001-ci ilin dekabrında (19,15 dollar), maksimal qiyməti isə 2008-ci ilin iyulunda (149,66 dollar) qeydə alınıb.
Millət vəkili Vahid Əhmədov növbəti dəfə bankların kredit siyasətini tənqid edib.
O, İctimai Televiziyada yayımlanan “Diqqət Mərkəzi-Yekun” verilişində çıxışı zamanı bankların krediti yüksək faizlə verdiyinə diqqət çəkib.
Deputat “Necə olur ki, bank əmanəti 12 faizlə alır, lakin 25 faizlə kredit verir?” deyə məsələ qaldırıb və bildirib ki, banklar vəsaiti ilk növbədə insanların qoyduğu əmanətlərdən cəlb edir:
“İkincisi, xarici maliyyə institutlarından, üçüncüsü isə Mərkəzi Bankın mərkəzləşdirilmiş kreditindən vəsait cəlb edirlər. Cəlb olunan vəsaitlərin 80-85 faizi faktiki olaraq insanların əmanətləridir. Bəs necə olur ki, bank məndən 12 faizlə əmanət götürür, sonra həmin pulu 25 faizlə qaytarır? Bankın xərci 3-4 faiz olar, 15-20 faiz ola bilməz axı. Bank sistemindəki bu suallar həllini tapmalıdır”.
Banklar Assosiasiyasının nümayəndəsi Sahib Daşdəmirov isə hər bir özəl bankın öz strategiyası olduğunu qeyd edib:
“Nəyə görə bu gün bank sistemində yüksək faizləri götürürsünüz? Məsələn, Sahibkarlığa Yardım Fondu illik 6 faizlə, İpoteka Fondu 8 faizlə kredit verir. Hazırda bizdə banklarda boş vəsait formalaşır.
O boş vəsait isə artıq orta və kiçik sahibkarlığa ayrılmış vəsaitdən istifadə olunacaq. Yaxın günlərdə bu barədə açıqlama da veriləcək. Bizim faiz siyasətimiz bazara uyğun tənzimlənir”.
V.Əhmədov onunla razı olmadığını deyib:
“Dərinə getsək, başqa şeylər çıxacaq. Mən sənin dediyinlə razı deyiləm. Sual verirəm, niyə bank əmanəti 12 faizlə götürür, mənə 25 faizlə verir? O dediyin kreditlər yoxdur. Biz Azərbaycanda yaşayırıq da, Amerikadan gəlməmişik ki”.
Məlumat üçün bildirək ki, Vahid Əhmədov hər zaman bankların düzgün kredit siyasəti yeritmədiyini bildirir, bunun tənzimlənməli olduğuna dair fikirlər səsləndirir.<iframe src='https://bax.tv/player/65443.html' width='560' height='315' frameborder='0' allowfullscreen></iframe>
Xətai” metro stansiyasında eskalatorların quraşdırılması işləri tamamlanıb və hazırda sazlama işləri aparılır.
“APA-Economics”in məlumatına görə, bunu jurnalistlərə açıqlamasında “Bakı Metropoliteni” QSC-nin sədr müavini Hidayət Məmmədov deyib.
Onun sözlərinə görə, bundan başqa stansiyada texniki qurğuların yönləndirilməsi sahəsində, həmçinin tikinti quraşdırma işlərində son tamamlama işləri aparılır.
“Stansiyanın yeni görkəmi ilə avqust ayında sərnişinlərin istismarına veriləcəyi planlaşdırılır”, – deyə H. Məmmədov qeyd edib.
Prezident İlham Əliyev “Yol hərəkəti haqqında” qanunda dəyişiklik edilməsi barədə qanunu imzalayıb.
Qanunun 27-ci maddəsinin (Nəqliyyat vasitələrinin dövlət qeydiyyatı) VI-I hissəsinə edilən dəyişikliyə əsasən, nəqliyyat vasitəsini dövlət qeydiyyatından (həmçinin təkrar dövlət qeydiyyatından) keçirərkən fiziki şəxslər qeydiyyatda olduğu və yaşadığı ünvanı, mobil telefon nömrəsini və olduğu halda elektron ünvanını və sürücülük vəsiqəsinin nömrəsini, hüquqi şəxslər isə nəqliyyat vasitəsinin idarə edilməsini həvalə etdiyi şəxsin (nəqliyyat vasitəsinin sürücüsünün) müvafiq məlumatlarını dövlət qeydiyyatını həyata keçirən orqana verməli və həmin məlumatlar dəyişdikdə onları üç gün ərzində yeniləməlidirlər.
Dəyişiklik dövlət qurumlarının balansında olan nəqlliyyat vasitələrinə də şamil edilir.
Rusiyanın maliyyə naziri Anton Siluanov neftin qiymətinin kəskin düşmə ehtimalından danışıb. Onun fikrincə, bəzi şərtlər yerinə yetirilməsə, bir barrel üçün qiymət 40 dollardan aşağı düşə bilər. Hətta 30 dollar olması da mümkündür.
Bizimyol.info xəbər verir ki, Siluanov neft ixrac edən ölkələri birləşdirən təşkilatın – OPEK-in üzvlərinin növbəti toplantıda ortaq fikrə gəlməsinin vacibliyini deyib. Nazirin fikrincə, təşkilat üzvləri istehsal həcmini azaltmasa, qiymətlər kəskin aşağı düşəcək.
Anton Siluanov
Hələ mayın 2-də Rusiya enerji naziri ölkənin OPEK razılaşmasına tam əməl etdiyini bildirmişdi. Qonşu dövlət sutkalıq neft istehsalını 228 min barrel azaldıb. Ümumiyyətlə, üzvlər ilin ilk altı ayı üçün ümumilikdə istehsalı 1,2 milyon barrel azaltmağı üzərinə öhdəlik götürüb. Amma qiymətlərin sabit qalması üçün yeni razılaşmaya ehtiyac var.
Rusiya sutkalıq neft istehsalını cəmi 2 faiz azaldır. Burada bir gündə 11 milyon 241 barrel neft çıxarılır.
Dünya birjalarında neftin qiyməti bahalaşıb.
İCE London birjasında “Brent” markalı neftin qiyməti 0,66 faiz artaraq barreli 63,71 dollar olub.
WTI markalı neftin qiyməti isə 0,69 faiz bahalaşaraq barreli 54,36 dollardan təklif olunur.
Azərbaycan Mərkəzi Bankının İdarə Heyəti uçot dərəcəsinin 8,75%-dən 8,5%-ə endirilməsi haqda qərar qəbul edib.
Report xəbər verir ki, faiz dəhlizinin yuxarı həddi 10,5%, aşağı həddi isə 6,5% (uçot dərəcəsinə ±2%-lik simmetrik diapazonda) səviyyəsində müəyyən edilib.
Bu qərar faktiki inflyasiyanın hədəf diapazonunun (4±2%) mərkəzindən aşağıda olması, inflyasiya gözləntilərinin sabitliyi, xarici mühitin əlverişli qalması və yenilənmiş makroiqtisadi proqnozlar nəzərə alınmaqla qəbul olunub.
İnflyasiya prosesləri. İnflyasiya gözlənilən trayektoriyada dəyişir. 2019-cu ilin aprel ayında 12 aylıq inflyasiya hədəf çərçivəsində olmaqla 3.1% təşkil etmişdir. Ərzaq və xidmətlər üzrə qiymət artımı (müvafiq olaraq 3.5% və 3.8%) hədəf intervalında formalaşmışdır. Qeyri-ərzaq məhsullarının qiymətləri isə 1.4% yüksəlmişdir. May ayında mövsümi amillərin təsiri ilə istehlak səbətində mühüm xüsusi çəkiyə malik ərzaq məhsulların ucuzlaşması müşahidə edilmişdir.
İnflyasiya gözləntiləri. İstehlak qiymətlərinin cari dinamikası və valyuta bazarında tarazlıq inflyasiya gözləntilərini stabil saxlayır. Real sektor monitorinqinin nəticələrinə əsasən son ayda qiymət gözləntiləri ticarət, xidmət və tikinti sektorlarında azalmış, qeyri-neft emal sənayesində dəyişməz qalmışdır.
Kənd təsərrüfatı məhsulları mövsümi xarakterli amillərin təsiri ilə qarşıdakı bir neçə ayda da ərzaq inflyasiyasına azaldıcı təsir edəcəkdir. Proqnozlar 2019-cu ilin sonuna inflyasiyanın hədəf daxilində (4±2%) qalacağını göstərir.
Xarici şərait. Xarici sektorda müsbət meyillər davam etməkdədir. Cari ilin 4 ayında ixrac (malların ixracı) 25.4%, o cümlədən qeyri-neft ixracı 19.9% artmış, ticarət balansında 2.5 mlrd. dollarlıq müsbət saldo yaranmışdır.
Profisitli tədiyə balansı şəraitində ölkənin strateji valyuta ehtiyatları ilin əvvəli ilə müqayisədə 6.2% artaraq 47.5 mlrd. dollara çatmışdır.
Beynəlxalq konyunktur Azərbaycan üçün əlverişli olaraq qalır. Neftin qiyməti ilin əvvəlindən 24% yüksəlmişdir.
Dünya ərzaq qiymətləri aprel ayında ötən ilin eyni dövrünə nəzərən 2.2% aşağı düşmüşdür (Mənbə: BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı).
İqtisadi aktivlik. İqtisadi artım pozitiv dinamikasını saxlayır. 2019-cu ilin 4 ayında ötən ilin eyni dövrünə nəzərən real iqtisadi artım 2.1% təşkil etmişdir. Qeyri-neft sektorunda artım 2.1% olmuş və əsasən ticari sektordan qaynaqlanmışdır. Real sektorun monitorinqi əsasında hesablanan biznes inam indeksi son ayda qeyri-neft emal və xidmət sektorunda artmışdır.
İqtisadi artım həm xarici tələb, həm də daxili tələblə dəstəklənir. Yanvar-aprel aylarında ötən ilin müvafiq dövrünə nəzərən pərakəndə əmtəə dövriyyəsinin artım tempi (2.7%) əhali gəlirlərinin artım tempindən (5.5%) geri qalmışdır. Bu, ev təsərrüfatlarının hələ ki, əhəmiyyətli inflyasiya təzyiqi yaratmayan istehlak davranışı nümayiş etdirdiyini göstərir.
İnflyasiya riskləri. Qısamüddətli dövrdə inflyasiya üzrə risklər balansı tarazlı qiymətləndirilir. Buraya əlverişli beynəlxalq konyunktur, profisitli tədiyə balansı, tarazlı valyuta bazarı, antiinflyasion xarakterli monetar şərait və mövsümi amillər aiddir.
Ortamüddətli perspektiv üzrə risklər balansı mürəkkəbləşməkdədir. Xarici sektor üzrə başlıca qeyri-müəyyənlik qlobal iqtisadi artım perspektivlərinin pisləşməsi, ticarət müharibələrinin yeni dalğası və geosiyasi gərginlik fonunda neftin qiymət dinamikası ilə bağlıdır. Neftin may ayından başlayan ucuzlaşmasının davamlı xarakter alması iqtisadi gözləntilərə neqativ təsir edə bilər. Digər xarici risk mənbəyi dünya ərzaq bazarlarında bahalaşmanın davam etməsi və potensial inflyasiya idxalıdır. Ticarət tərəfdaşı ölkələrinin maliyyə bazarlarında qeyri-sabitlik riski isə nisbətən azalmışdır ki, bu da qabaqcıl ölkələrdə monetar siyasətin daha da sərtləşməsi gözləntilərinin azalması ilə izah edilir.
Daxili risk amillərinin reallaşması sosial xarakterli fiskal stimullar və maliyyə sektoru ilə bağlı qərarların istehlak bazarına və monetar sektora təsirinin miqyasından asılı olacaqdır. Son aylarda müşahidə edilən proseslər bu təsirlərin zaman üzrə yayıldığını göstərir. Qeyd olunan faktorların inflyasiyaya ötürücülüyü dərəcəsi tam olaraq ilin sonuna formalaşacaqdır. Mürəkkəbləşməkdə olan xarici fonda fiskal siyasətin mövcud qaydalar çərçivəsində həyata keçirilməsi, fiskal siyasətlə monetar siyasətin vahid çərçivədə sərt əlaqələndirilməsi dayanıqlı makroiqtisadi sabitliyin baza şərti olaraq qalır.
Monetar şərait. May ayının yekunu üzrə manatla pul bazası ilin əvvəlinə nəzərən 6.6% artmışdır ki, bu da inflyasiya hədəfinə nail olmaq baxımından məqbul səviyyədir. Mərkəzi Bankın sterilizasiya əməliyyatları üzrə qalığın azalması fiskal profisit şəraitində pul bazasını hədəf daxilində tənzimləməklə əlaqədardır.
Aşağı kredit aktivliyi şəraitində bank sisteminin likvidlik mövqeyində iri həcmli struktur profisiti qalmaqdadır. Yanvar-aprel aylarında kredit qoyuluşları 0.1%, o cümlədən hüquqi şəxslər üzrə 2.7% azalmışdır. Kredit aktivliyinin son illərdə də aşağı düşməsi iqtisadi artıma və məcmu təklifin genişlənməsinə neqativ təsir göstərməklə makroiqtisadi və maliyyə sabitliyinə xələl gətirir. Bu fonda cari ildə bankların xarici investisiya aktivliyi diqqəti cəlb edir.
Faiz dəhlizinin parametrləri barədə növbəti qərarlar faktiki inflyasiyanın proqnozla müqayisəsi, inflyasiya gözləntiləri, xarici mühitin dəyişimi və maliyyə bazarlarının buna reaksiyasından asılı olaraq qəbul ediləcəkdir.
Bu qərar 7 iyun 2019-cu ildən qüvvəyə minir. Mərkəzi Bankın İdarə Heyətinin faiz dəhlizinin parametrləri barədə növbəti qərarı barədə məlumat 2019-ci il iyulun 26-da ictimaiyyətə təqdim ediləcəkdir.
Gələn ay Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) Türkiyədəki “Star” neft emalı zavodunda (NEZ) emal üçün İraqdan xam neft alacaq.
Trend xəbər verir ki, bu barədə “SOCAR Turkey Energy”nin rəhbəri Zaur Qəhrəmanov deyib.
O qeyd edib ki, İranın xam neftindən istifadə edən emal zavodları gələcəkdə ABŞ-ın sanksiyaları ucbatından problemlə üzləşə bilərlər.
“SOCAR Turkey Energy”nin rəhbərinin sözlərinə görə, bu günə qədər “Star” neft emalı zavodu tərəfindən 1,5 milyon ton xam neft alınıb:
“İlin sonuna qədər 8 milyon ton xam neft emalını planlaşdırırq. Gələn aydan isə İraqdan xam neft almağa başlayacağıq”.
Qeyd edək ki, 2018-ci il oktyabrın 19-da İzmirdə “Star” neft emalı zavodunun açılışı olub. Zavodun dəyəri 6,3 milyard dollar təşkil edir.