Türkiyədə martın 31-də keçirilən bələdiyyə seçkiləri bitsə də, proses yekunlaşmayıb. Hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) İstanbul mahal nümayəndəliyinin etirazından sonra Türkiyənin Ali Seçki Qurumu İstanbulun 8 mahalı ilə bağlı qərarını verib.
Modern.az Türkiyə mediasına istinadən xəbər verir ki, Fateh, Beykoz, Çekmeköy, Şile, Bayrampaşa və Çatalca kimi mahallarda etibarsız səslər yenidən sayılacaq. Səslərin sayılması prosesi partiya nümayəndələrinin iştirakı ilə baş tutacaq. Seçki qurumu AKP-nin Bəyoğlu və Sancaqtəpə ilə bağlı etirazını isə rədd edib.
Qeyd edək ki, AKP İstanbulun 39 mahalında seçkinin nəticələrinə etiraz etmişdi. Hakim partiyanın bu etirazları çoxsaylı müzakirələrə səbəb olub. 8 mahalda sayılacaq səslərin nəticələri dəyişib-dəyişməyəcəyi yönündə ən müxtəlif fikirlər səslənir. Doğrudur, əksəriyyət hazırkı nəticələrə əsasən qalib olan ana müxalifətin namizədi Əkrəm İmamoğlunun üstünlüyünü qoruyacağını düşünür. Ekspertlər Türkiyə iqtidarının paytaxt Ankaranı, İzmir kimi böyür şəhərləri seçkilərdə müxalifətə uduzduqdan sonra ən strateji şəhər sayılan İstanbulu əldən verməmək üçün sona qədər cəhd göstərdiyini düşünürlər.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu AKP iqtidarının məğlubiyyəti həzm edə bilmədiyini düşünür:“Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ankaranı məğlub olmağa bəlkə də hazır idi, ancaq İstanbul bələdiyyəsinin itirilməsini həzm edə bilmir. Özü də buradan siyasətə başlayıb. Ona görə də təslim olmaq istəmir. Əlbəttə, səslərin yenidən sayılması tələbi istənilən partiyanın haqqıdır. Ancaq bunu süni surətdə uzatmaq da doğru deyil. Çünki birincisi, məsələnin uzanması Türkiyədə siyasi gərginliyi artıra bilər. İkincisi, bələdiyyə ilə bağlı qeyri-müəyyənlik hakim partiyanın özünün imicinə mənfi zərbə vurur. 1994-cü ildə Ərdoğan İstanbul bələdiyyə başçısı seçiləndə normal şəkildə təhvil-təslim prosesi olmuşdu. Bu dəfə isə məğlub müqavimət göstərir və qalibin əlini sıxmaq istəmir”.
Beynəlxalq münasibətlər üzrə şərhçi Əziz Əlibəyli: “Öncəliklə onu qeyd edim ki, AKP tərəfindən İstanbulda Binəli Yıldırımın namizəd kimi göstərilməsi uzun zaman müzakirə doğurdu. Məclis spikerinin, sonuncu baş nazirin cəmi 8 ay işlədikdən sonra istefaya gedib bələdiyyə seçkisinə qatılmasını çox adam izah edə bilmədi. Yəni haradan-haraya sualı ciddi olaraq ortada fırlanmağa başladı. Əslində isə Yıldırımın İstanbuldan namizəd olması birbaşa prezident Ərdoğanın planı idi. Binəli Yıldırımın isə bununla razılaşması böyük ehtimalla onu qırmamaq istəyi ilə bağlı olub. Çünki Ərdoğan Yıldırımı bələdiyyə başqanı seçdirməklə daxili qərarnamə ilə bir müddət sonra İstanbul valiliyinin səlahiyyətlərini də ona vermək niyyətində idi. Amma göründüyü kimi, seçimlərin ilkin açıqlamasında onun rəqibi Əkrəm İmamoğlu 22 min səs artıq topladı. Hesab edirəm ki, Ərdoğan başqanlığındakı ölkə kifayət qədər yüksək demokratiya nümunəsi ortaya qoydu - baxmayaraq ki, böyük şəhərləri itirdi, amma bölgələrdə, xüsusilə də HDP-nin əlindən vacib kürd şəhərlərini ala bilməsi böyük uğur idi.
İstanbulda YSK-nın bəzi rayonlarda təkrar seçim qərarı nəticəyə təsir göstərə biləcəyi barədə xəbərlər yayılır. Amma burada bir arqument var ki, əgər səslər hesablanarkən yanlışlığa yol verilibsə, bu, təkcə AKP üçün zərərli deyil. Digər partiyaların da ümumi səsi zədə görmüş olardı. Belə olan halda indiki faizləri bütün partiyalardan silmək lazım gələcək. O durumda İmamoğlu da bildirdi ki, qələbəsini dəyişəcək faktor mövcud deyil. Əlbəttə, AK Partiya rayonlarda qalib gəlib, şəhəri uduzmaq böyük şanssızlıqdır. Nəticələr dəyişməyəcək. Amma İstanbul seçimi göstərdi ki, AKP rəhbərliyində ciddi idarəetmə problemi yaranıb. Çünki açıq etiraf edildi ki, bu seçimlərdə hakim partiyadan üç şəxs səmimi olaraq seçimlərdə iştirak etdi: Ərdoğan, Binəli Yıldırım və Süleyman Soylu. Az ehtimaldır, amma seçimin nəticəsi dəyişərsə, İstanbulda əsl fəlakət yaşana bilər. Artıq təkrar hesablamalarla bağlı ABŞ-dan etiraz bildirildi. Belə həssas bir anda nəticəni dəyişəcək istənilən sonuc Türkiyədə ciddi qarşıdurmalar yarada bilər. Əminəm ki, prezident Ərdoğan buna izin verməz. Seçkidə alınan mesajları düzgün oxuyub, zəif detalları aradan qaldıra bilər”.
Xəbər verildiyi kimi, Müsavat Partiyası 7 aprelə, AXCP-dən ibarət olan Milli Şura isə 6 aprelə aksiya təyin edib. İlk qərar Müsavatdan gəlib və bundan dərhal sonra MŞ bir gün öncəyə mitinq qərarı verib. Bu da hər iki düşərgəni üz-üzə qoyub.
Tərəflər bir-birinin ünvanına ən ağır ittihamlar, tənqidlər, hətta təhqirlər belə səsləndirirlər. Müsavat MŞ-nı prosesləri ələ almaq üçün tələm-tələsik aksiya təyin etməkdə və mitinqlərinə kölgə salmaqda ittiham edir. Əks tərəf isə bunu təkzib edir və mitinq qərarlarının yarım ay öncədən olduğunu deyir. Təkcə sıravi üzvlər səviyyəsində qarşıdurmalar yaşanmır, artıq hər iki müxalif qurumun funksionerləri məsələ ilə bağlı sosial şəbəkələrdə statuslar paylaşırlar. Hər bir status isə qalmaqal yaradır. MŞ-nın əsas arqumenti budur ki, hökumət icazə verəndə bazar gününə deyil, şənbə günü mitinqlərinə icazə verir. Müsavat tərəfi isə bu arqumentə etiraz edir.
Fransada mühacir həyatı yaşayan AXCP-nin mətbuat xidmətinin rəhbəri Natiq Ədilovun paylaşdığı status gərginliyi daha da artırıb. O yazır: “Müsavat funksionerləri ilə mübahisə etmək fikrimiz yoxdur. Əlimizdə vacib iş var. Mitinqə hazırlaşırıq. Ancaq bu qeydləri yazıram ki, müxalifətdaxili intriqalardan bizim birtərəfli qaydada imtinamızı bəzi adamlar fürsət bilib, öz yalanları ilə adamları çaşdırmasın. Mən bu yazımda bəzi vacib bildiyim məqamlara aydınlıq gətirəcəm, ancaq digər cəbhəçi dostlardan xahiş edirəm ki, bundan sonra ünvanımıza nə yazılmasından asılı olmayaraq onlar bu mövzuda yazmasınlar.
Natiq Ədilov
1. Müsavat partiyasının Milli Şuradan çıxmaqla müxalifət birliyinə vurduğu zərbəni və s. iradlarımızı gözardı edərək, Milli Şura müxalifətin yenidən konsolidasiyasına nail olmaq niyyətilə 2018-ci ildə 3 mitinqini ard-arda Müsavatla birlikdə keçirdi.
2. 2019-cu ildə Müsavat partiyası 12 yanvar tarixinə təkbaşına mitinq təyin etdi. Və faktiki 2018-ci ildə formalaşmış formatdan çıxdı. Biz bir şey demədik. Hüquqlarıdır saydıq.
3. Milli Şura 19 yanvar mitinqini təyin etdi. Həmin mitinqə nəinki Müsavat partiyasını, digər müxalifət partiyalarını da dəvət etdi. Mitinqi hamı birlikdə keçirdi. 19 yanvar mitinqində 8 nəfər çıxışçının arasında AXCP-dən yalnız partiya sədri Əli Kərimli var idi. Başqa sözlə, mitinqin daha çox əziyyətini çəkən siyasi qüvvə əldə etdiyi tribunanı hamı ilə paylaşmışdı. Milli Şura və AXCP bu geniş formatlı birliyi davam etdirmək istəyirdi.
4. Milli Şura bir neçə dəfə mitinq təyin etdikdən sonra Müsavat başqanı Arif Hacılı AXCP sədri Əli Kərimliyə təklif edib ki, yenidən 2018-ci ildə formalaşmış və Müsavatın özünün imtina etdiyi formata qayıdılsın və mitinqlər Milli Şura və Müsavat partiyası tərəfindən birgə keçirilsin. Təklif Milli Şura və AXCP-də müzakirə olunub. Hesab olunub ki, bu ilin 19 yanvar mitinqində əldə olunmuş daha geniş müxalifət birliyi formatı daha arzuolunandır və Milli Şura 19 yanvar prosesini davam etdirsin, ən azı buna çalışsın.
5. Milli Şura da, Müsavat partiyası da ayrı – ayrılıqda mitinq müraciətlərini davam etdirib. Ancaq bu zaman fərqli taktikadan istifadə olunub. Milli Şura mitinqlərini təyin edən kimi mitinqlərin təbliğatına başlayıb ki, razılıq veriləcəyi təqdirdə mitinqlərin daha da izdihamlı olması təmin edilsin. Milli Şura həm də çalışıb ki, mitinqə razılıq verməmək üçün hökumətə heç bir bəhanə verməsin. Mitinqlər hər zaman hökumətin razılaşdığı “Məhsul” stadionuna və 6-cı günlərə təyin olunub. Müsavat partiyası isə mitinq üçün başqa meydanlar tələb edib, hazırkı mərhələdə hökumətin yürüşlərə və bazar günü mitinqlərinə razı olmadığını hamımız bildiyimiz halda məhz bazar günləri, məhz yürüş tələb olunub. Bununla da ictimaiyyətə əvvəlcədən məlum olub ki, elan olunmuş bu yürüş – mitinq faktiki keçirilməyəcək.
6. Əlbəttə, bazar günləri, üstəlik də yürüşlər keçirmək Müsavat partiyasının hüququdur. Hökumət bu hüququ təmin etməlidir. Ancaq təəssüf ki, hələlik toplumun gücü hökuməti buna məcbur edə bilmir. Odur ki, Müsavat partiyasının həftənin bazar günlərində, üstəlik, yürüşlü mitinq istəməsi yalnız o baxımdan əhəmiyyətlidir ki, ölkədə bu hüququn olmadığını sübut etsin. Yeri gəlmişkən, Milli Şura və AXCP də məhz bu hüququn olmadığını sübut etmək üçün dəfələrlə şəhərin mərkəzinə mitinq, yürüş təyin edib. Ancaq biz həmin mitinq, yürüş cəhdləri haqda baş tutmayacağını bildiyimiz üçün heç ictimaiyyətə məlumat verməmişik. Gözləmişik, hökumətin “yox” cavabından Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə şikayət etmişik və beynəlxalq təşkilatlara məlumat vermişik ki, hökumət beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirmir.
7. Beləliklə, həftənin bazar günlərinə yürüş – mitinqləri təyin etmək istənilən siyasi partiyanın hüququ olsa da baş tutmayacağı əvvəlcədən məlum olan mitinq müraciətinə görə bütün həftəni məşğul etmək, başqalarının və həm də real mitinq keçirmək məqsədilə etdiyi mitinq təşəbbüslərinə qısqanclıqla yanaşmaq, üstəlik, müxalifətdaxili münasibətləri gərginləşdirmək üçün ardıcıl təşəbbüslər göstərmək yumşaq desək, heç də yaxşı hərəkətlər deyil.
8. Bəzi adamları məyus edəcəm, bizi genişmiqyaslı müxalifətdaxili mübahisələrə cəlb etmək mümkün olmayacaq. Əminik ki, hazırkı mərhələdə mitinqlərə hazırlıq gündəmin əsas məsələsi olmalıdır. Hər kəsi 6 aprel mitinqinə hazırlığa çağırıram. Unutmayaq ki, hökumət də siyasi prosesləri ciddi monitorinq edir və mitinq ovqatının aşağı düşməsini gözləyir”.
Mustafa Hacıbəyli
Statusun altında N.Ədilovla Müsavat Partiyasının mətbuat xidmətinin rəhbəri, “Bastainfo” saytının redaktoru, Müsavat başqanı Arif Hacılının qardaşı Mustafa Hacıbəyli kəskin polemikaya giriblər.
M.Hacıbəyli MŞ-nı mitinqləri toqquşdurmaqda ittiham edib. N.Ədilov isə öz növbəsində Müsavatın mitinqlə bağlı təbliğatdan daha çox əks-təbliğata üstünlük verdiyini qeyd edib. Müsavat funksioneri MŞ-nın əks-təbliğat apardığını bildirib.
Statusun altında virtual savaşa AXCP Nizami rayon şöbəsinin sədri Paşa Umudov və Müsavat Partiyası Səbayel rayon şöbəsinin sədri Zakir İsmayıl da qoşulub.
P.Umudov Müsavat funksionerinin qaşınmayan yerdən qan çıxardığını bildirərək, əslində mitinqlə bağlı rəqiblərini qabaqlamaq ənənəsini Müsavatın gətirdiyini söyləyib. Z.İsmayıl rəyə cavabında şöbə sədrini yalan danışmaqda suçlayıb. P.Umudov onu təhqir etdiyi üçün Z.İsmayılı mədəniyyətsiz adlandırıb. Bundan sonra tərəflər bir-birilərini tənqid, təhqir etməyə davam ediblər.
Müsavat Partiyası Salyan rayon şöbəsinin sədri Nizami Osmanuşağının MŞ-nın mitinq qərarı ilə bağlı statusu belədir: “Vallah, ayıbdır. Heç olmasa adınızdan, elmi dərəcənizdən, keçmiş mübarizənizdən utanın. Görünən odur ki, bunlarla iqtidar arasında heç bir fərq yoxdur. Xalq birlik tələb edir, bunlar birliyə badalaq atır. Nüfuz qazanmaqdısa, bu olanı da itirmək deməkdir. Ana müxalifət söhbətidirsə, saxta seçki olan yerdə müxalifət söhbəti ola bilməz. Əvvəl demokratik seçki keçirilməsinə nail olacağıq, biləyin ki, kim iqtidardır, kim ana müxalifət.
Maraqlı olan odur ki, sıravi cəbhəçilər bu badalağa necə baxırlar? Hələ də fəxr edirlər ki..?”.
Müsavat Partiyasının başqan müavini Fərəc Kərimlinin atası Raqif Kərimlinin statusu isə daha sərtdir: “Gecə hakimiyyətlə bir yorğanın altında yatıb, gündüz müxalifət olmaq belə olur . Hələ “bir gecələr yat, a Qurban” da deyirik”.
Həm Müsavatın Divan, həm də Milli Şuranın üzvü olan Tofiq Yaqublu 6-7 aprel mitinqləri ilə bağlı paylaşdığı geniş statusda MŞ-nın qərarının əvvəldən olduğunu söyləyib. Bu da müsavatçıların ciddi etirazlarına səbəb olub. Hətta T.Yaqublunun qarşısına ya Müsavatı, ya da MŞ-nı seçməsi ilə bağlı tələb qoyulub. Divan üzvünün statusunun altında da müsavatçılarla cəbhəçilər bir-birini “qırırlar”.
AXCP Suraxanı rayon şöbəsinin sədri Bəhruz Həsənli bu rəyi yazıb: “Xalqımız Milli Şuradan kənarda təyin olunan mitinqlərə ciddi dəstək verməyəcək! Yol birgə mübarizədən keçir”.
B.Həsənliyə Z.İsmayılın cavabı: “Doğurdanmı?
Bu cür ciliz təfəkkür sizdə haradandır?
Eyforiyaya bu dərəcədə qapılmayın.
19 yanvar mitinqi isə bizim birgə mitinqimiz olub.
Təbii ki təşkilatçilarin əməyi daha çox olmali idi”.
Müsavat Partiyasının Məclis üzvü Valeh Hümmətoğlu statusun altından bunu yazıb: “Tofiq bəy bir onu demədi ki, MŞ bu gün cəmiyyətə hava və su kimi lazım olan və hakimiyyəti narahat edən müxalifətin birliyinə zərbə vurur və birgə mitinqlərdən imtina edir. 1998-ci və 2003-ci ilin taktikası”.
Rəylər bununla bitmir. 300-ə yaxın gələn şərhlərdə iki cəbhə açılıb. AXCP Gənclər Komitəsinin üzvü Elturan Rüstəmli (hazırda Polşada yaşayır), Müsavat Partiyasının üzvü Sərdar Ağayev (hazırda İsveçdə yaşayır), Müsavat Partiyası Masallı rayon təşkilatının üzvü Yasər Səfəroğlu və digər müsavatçılar və cəbhəçilər ən ağır formada bir-birilərini təhqir, tənqid ediblər. Əsas suallar isə heç şübhəsiz ki, statusun müəllifi Tofiq Yaqubluya ünvanlanıb.
Cavanşir ABBASLI
“Yeni Müsavat”