Rusiyanın öz “qılıncını” itiləyib hazır vəziyyətə gətirməsi bəzi məqamlardan xəbər verir

Çox güman ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Trampın xüsusi elçisi olan Keyt Kelloqun Ukraynadakı müharibəni həll etmək barədə bu yaxınlarda təklif etdiyi “sülh planını” rədd edəcək. Çünki Qərbin bir-birinin ardınca ortaya atdığı sanksiyaları fonunda hansısa “yüngülvari” təklifin qəbul olunması, özü də Putin tərəfindən hansısa “güzəşt” qətiyyən heç ağıla da gələn deyil. Bunu amerikalılar da yaxşı bilirlər. Bilirlər ki, Rusiyanın istədiyi şəkildə şərtlər olmasa, hansısa “razılaşma”, yaxud da hansısa “təklif” heç hesaba belə alınmayacaq. Deməli, Rusiyanı “razı” salacaq təkliflərlə çıxış etmək və məsələnin həlli barədə təklif edərkən Kremlin istəyi də nəzərə alınmalıdır. Əks halda, Moskva ilə ümumi bir razılığa gəlinəcəyi absurd görünür. Lakin Tramp da öz növbəsində Ukrayna məsələsinin hansısa yolla həll edəcəyini lap əvvəldən bəyan etdiyi, hətta söz verdiyi üçün amerikalıların güzəştə gedəcəyi, ruslarla “ümumi dil tapacağı” ehtimalı böyükdür. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, Rusiya yaxın zamanda istədiyinə nail ola bilər və Ukrayna məsələsi ilə bağlı tamamilə “rahat” da ola biləcək.

Həmçinin, Gürcüstan məsələsində də rusların öz mövqelərini, eləcə də gürcülərin öz milli mənafelərini müdafiə etmələri, iradələrini nümayiş etdirmələri fonunda da Qərb artıq həmin Cənubi Qafqaz ölkəsində də Moskva ilə razılaşmaq məcburiyyətində qalırsa, deməli, yaxın zamanda Rusiya elə Gürcüstandan da “arxayın” olacaq. Bu isə o deməkdir ki, Kreml üçün yeni bir “cəbhə” açmaq şansı yaranacaq və hər halda həmin cəbhə məhz Cənubi Qafqaz bölgəsində açıla bilər, çünki rusların çoxdandır bölgə ilə bağlı “narahatlıqları” var və bunun qarşısını almaq üçün “tədbirlər” görülməsi labüd hesab olunmaqdadır. Həmin tədbirləri də Rusiya artıq çoxdandır onsuz da daxilində qarışıqlıq olan Gürcüstanda, yaxud da əməkdaşlığını, əlaqələrini, münasibətlərini davamlı şəkildə genişləndirdiyi Azərbaycanda görmək istəməz və yenə də məntiqi olaraq belə çıxır ki, hədəfdə Ermənistandır. Yəni, artıq rusların öz “qılıncını” itiləyib hazır vəziyyətə gətirmələri və onların başları üzərində hərləmələri ilə bağlı ermənilər dırnaq arasında desək, “xatircəm” ola bilərlər. Elə buna görə də Damokl qılıncı kimi başlarına enəcək qılıncı haylar artıq məhz öz başlarının üzərində hiss etməkdədirlər və yuxularının ərşə çəkilməsi də, bir çox erməni politoloqların, siyasətçilərin həyəcan təbili çalmaları da elə məhz bu səbəbdəndir.

ABŞ belə öz hesabını gedirsə, bu, hayların başının üstündə “iti bir qılınc” hərləndiyini göstərir

Rusiyalı siyasətçilər özləri də belə hesab edirlər ki, Tramp yalnız Yaxın Şərqdəki müharibələr və Rusiyanın Çinlə artan ittifaqı da daxil olmaqla, digər qlobal münaqişələri müzakirə etməyə razılıq verərsə və Ukraynanı Kremlin əsas maraqlarının bir hissəsi kimi tanıyarsa, Moskva razılığı yalnız bu halda “davamlı” hesab edə bilər. Əgər siyasətçilər, politoloqlar belə bir qənaətdədirlərsə, deməli, bununla bağlı ABŞ da öz hesabını gedir. Bəlkə də çoxları düşünə bilərlər ki, rəsmi Vaşinqtonun mövqeyinin, yaxud da qərarının bura nə dəxli var və bunu ermənilər özləri də ağıllarına da gətirirlərsə, səhv edirlər. Daha dəqiq desək, bu məsələnin Ermənistanla birbaşa əlaqəsi olmadığına inanan kəslər, xüsusən də haylar dərindən yanılmaqdadırlar.

Əvvəla, sürətlə qloballaşan dünyada elə bir ölkə yoxdur ki, planetimizdə baş verən proseslərdən özünü təcrid etmək “itiqdarında” ola bilsin və hayların da hayastanı xüsusi bir “imtiyazlı” ölkə qətiyyən deyil. Üstəlik, əgər söhbət Rusiyanın “tarixi təsir zonası” hesab etdiyi ölkədən gedirsə, deməli, indi ermənilər ilk növbədə öz başlarını qorumaq barədə düşünmək məcburiyyətindədirlər. Çünki Rusiyanın “həmləsi” ermənilərin “baş ağrısı” ola bilər. Xüsusən də nəzərə alsaq ki, Moskvanın məhz Ermənistanda vəziyyəti gərginləşdirmək, aranı qarışdırmaq üçün öz rıçaqları var və bunlar kifayət qədər çoxdur, deməli, hayların başları üzərində qılınc, məhz elə həmin o Damokrl qılıncı artıq görünməkdədir. Bəlkə də artıq həmin o qılınc öz işini görməyə başlayıb və bu, məhz Paşinyanın qırxılmış üzündə də özünü göstərir. Yəqin ki, həmin o erməni baş nazir başı üzərində “nə isə” hiss edib deyə, üz-gözünü qırxıb aradan çıxmağa, yaxud da özünü məhz dəyişikliklər edən adam kimi göstərməyə çalışır. “İti su aparmaz”, zərb məsəlində deyildiyi kimi, belə bir avantürist əvvəlcədən öz “hazırlığını” görür ki, hadisələr burulğanında qərq olmasın və elə bu məqam özü də hayların başları üstündə "iti bir qılınc" olduğunu göstərir.

Rusiyanın öz hərbi xərclərini artırması, ortada “planlar” olduğunu təsdiq edir

Rusiya ilə bağlı da bəzi məqamlar diqqəti cəlb etməyə bilməz və bu məqamların özləri də deyilənləri təsdiq edir. Məsələn, gələn il Rusiyanın öz hərbi xərclərini cari illə müqayisədə 27% artırmaq niyyətində olması heç də təsadüfi sayılmır. Bu rəqəmlərlə bağlı məlumat sıradan bir informasiya da deyil. Beləki, bu barədə “Bloomberg” agentliyi 2025-2027-ci illər üçün federal büdcə layihəsini araşdıraraq qeyd edib. Xüsusən də qeyd edilib ki, müdafiə sektoru ilə bağlı xərclər 13,2 trilyon rubl təşkil etməlidir. Müqaisə üçün diqqətə çatdıraq ki, qonşu ölkənin bu il müdafiə büdcəsi 10,4 trilyon olub. Deməli, təqribən üçdə biri qədər də artım nəzərdə tutulub və bunun da səbəbsiz olmadığı gün kimi aydındır. Hər halda, hərbi xərclərini Rusiya səbbəbsiz yerə artırmaz və bu ilk növbədə, ortada "planlar" olduğunu təsdiq edir. Həmin planların da ən öndə olanının, əlbəttə ki, Cənubi Qafqazla bağlı olması zərrə qədər də şübhə doğura bilməz və hər halda, büdcə xərclərini artırmağı, yəni, qılıncını itiləməyi ruslar “lazımlı” hesab edirlərmiş. Yəqin ki, həmin qılıncı hardasa “sınaqdan keçirmək” niyyəti var.

Sözügedən nəşrin araşdırmasına və informasiyasına görə, qeyd olunan xərclər Rusiyanın bütövlükdə ÜDM-nin 6,2%-ni təşkil edir. Ümumilikdə, milli müdafiə və daxili təhlükəsizlik xərcləri ölkənin 2025-ci il üçün ümumi büdcəsinin təxminən 40%-ni təşkil edəcək ki, bu da təsadüfi ola bilməz. Diqqətə çatdıraq ki, həmin xərclər təhsil, səhiyyə, sosial xidmətlər və milli iqtisadiyyat üçün nəzərdə tutulan bütün vəsaitlərin cəmindən də çoxdur və deməli, ortada hansısa “ssenari” artıq hazırdır və qalıb onun tətbiq edilməsi. Onsuz da Rusiya müharibəni özünün əsas dövlət prioriteti etməklə, dünyanı qorxu və qeyri-müəyyənlik mühitinə salmaq ənənəsindən əl çəkən deyil. Bunun fonunda da elə haylar qorxuya düşüblər. Çünki başa düşürlər ki, Rusiya ilə Qərb arasında qəfil manevr cəhdləri ola bilər və bu onlar üçün fəlakətlə nəticələnə, faciəvi şəkildə başa çata bilər. Bir tərəfdən də nəzərə alsaq ki, Rusiyanın Ermənistana təzyiq rıçaqlarının sayı həddən artıq çoxdur, deməli, hayların “hayastanı” açıq-aşkar şəkildə, özü də istənilən anda dəhşətli bəlalara sürüklənə bilər. Məhz elə hayların özlərinə də Damokl qılıncı kimi görünən həmin o rıçaqlar istənilən anda “işə salına” bilirsə, deməli, düz başlarının üzərində də hərlənir...

Ermənistan hələ də asılı vəziyyətdə olan ölkədir və həmin ölkəni istənilən anda “silkələmək” heç də çətin deyil

ABŞ və Aİ olanları çox “canfəşanlıqla” qəbul edir. Kremlin də məhz öz “himayəsində olanlara” kömək etmək istəklərinin çox da böyük olmadığı özünü hər dəfə göstərir. Ələlxüsus da Moskva nəzərə alır ki, açıq şəkildə, tələsik və özü də “yöndəmsiz” davranmaq ancaq zərər vəd edə bilər. Bununla belə, Rusiya qətiyyən yerli geosiyasi məğlubiyyətlə razılaşa da bilməz. Rusiya üçün bütün Cənubi Qafqaz olduqca önəmlidir. Ən böyük sual doğuran əlbəttə ki, Gürcüstanda hər şey yoluna düşəndən sonra Rusiyanın kiminlə qarşıdurmaya yol verməsi məsələsidir. İndi haylar daha çox qorxuya ona görə düşüblər ki, məhz Gürcüstan məsələsindən sonra Kreml üçün hansı ölkə ilə qarşıdurmaya girəcəyi indidən bəllidir və bu ölkə həqiqətən də Ermənistan hesab olunur. Hər halda, görünən kəndə bələdçi lazım olmadığı kimi, hər şey göz qabağındadır, deyə belə bir qorxu ermənilərin yuxularını ərşə çəkib.

Artıq ermənilər çoxdan qəbul ediblər ki, Rusiyanın Azərbaycanla münasibətləri tamamilə fərqlidir. Ümumiyyətlə, haylar bilirlər ki, Kremlin rəsmi Bakıya münasibətini İrəvana olan münasibəti ilə müqaisə belə etmək olmaz. Yaxşı başa düşürlər ki, Azərbaycan Rusiyanın maraq göstərdiyi, əməkdaşlığını isə daha da genişləndirməyə çalışdığı ölkədir. Azərbaycanın indi nəinki Ermənisyanla, ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazın heç bir ölkəsi ilə eyni vəziyyətdə olmadığını təkcə ruslar yox, elə ermənilər də etiraf edirlər. Məhz buna görə də Rusiyanın qılıncını haylar ancaq öz başlarının üstündə hiss edirlər.

Haylar onu da bilirlər ki, Azərbaycan artıq bölgədə yeni reallıqlar yaradan ölkədir və özünün milli maraqlarını müdafiə etməyə də qadirdir. Bilirlər ki, Azərbaycan təkcə regionda deyil, bütövlükdə dünyada belə artıq söz sahibidir və hesablaşılan ölkə olaraq qəbul edilməkdədir. Yaxşı başa düşürlər ki, istər siyasi, istərsə də iqtisadi baxımdan Azərbaycan heç bir ölkədən asılı deyil və bizim ölkəmizə qarşı hansısa təsir imkanları ümumiyyətlə, yox dərəcəsindədir. Amma onu da başa düşürlər ki, bütün bu sadalananları Ermənistan barədə demək mümkün deyil. Çünki həmişə olduğu kimi, Ermənistan yenə də asılı vəziyyətdə olan ölkədir və həmin ölkəni istənilən anda “silkələmək” heç də çətin deyil. Onsuz da Ermənistan üçün indi kiçik bir “qığılcım” belə kifayətdir və bunun da dəhşətli fəlakətlərə səbəb ola bilərcəyi və bu “qığılcımın” məhz Rusiyanın “əli” ilə yaradılacağı qorxusu da hayların kürkünə birə salıb, çünki bunu da öz başları üzərində məhz bir qılınc kimi görürlər...

O bildirib ki, Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycan Respublikasının ideoloji əsaslarını, iqtisadi əsaslarını yaratdığı kimi Azərbaycanın xarici siyasətini də milli maraqlar əsasında təyin etdi: "Strateji xarici siyasətimizdə dünya ölkələri ilə bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq prinsipini önə çəkməklə Azərbaycanın bu günə qədər davam edən xarici siyasətini məhz milli maraqlardan çıxış etmək formulasını xarici siyasət fəlsəfəmizin əsasına qoymağı bacardı. Beləliklə, beynəlxalq münasibətlərdə Azərbaycan müstəqil dövlət kimi çıxış etməyə başladı. Ölkəmizin müstəqil davranışları, hələ 1994-cü ildə öz milli sərvətinə sahib çıxmaq bacarığı ilə heç bir hegemon aktordan çəkinmədən milli maraqlarımız əsasında resurslarımızın tərəfdaş ölkələrlə birgə istismarı məsələsində ortaya qoyduğu mövqe öz dövrü üçün böyük uzaqgörənlik, həm də ciddi cəsarət nümunəsi idi. Beləliklə Azərbaycan postsovet məkanında və bəzi beynəlxalq təşkilatların nəzarəti altında fəaliyyət göstərən kiçik dövlət kimi yox, öz milli iradəsinə və milli gücünə söykənən müstəqil dövlət kimi beynəlxalq münasibətlər sisteminə daxil oldu".

Onun sözlərinə görə, nəticədə bu prioritetlər, bu strateji istiqamətlər hazırkı qüdrətli Azərbaycanın formalaşması üçün həm beynəlxalq şərtlər, həm də güclü iqtisadi və ideoloji əsaslar yaratmış oldu: "Ona görə də bu gün Azərbaycanın xarici siyasəti haqqında danışanda onun beynəlxalq münasibətlər sistemindəki yeri və rolundan bəhs edəndə müşahidə etdiyimiz bir əsas məsələ var. Bu da ondan ibarətdir ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin qoyduğu prioritetlər dövrün, zamanın çağırışları və şərtləri çərçivəsində daima yenilənərək, yeni keyfiyyətlər əldə edərək, həm də bu prinsiplərə sadiq qalaraq milli maraqlarımızın beynəlxalq münasibətlər sistemində qorunmasını təmin edir".

O bildirib ki, Heydər Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi olub: "Bu dövrdə çox büyük tarixi işlər görüb, yeni rayon, şəhərlər salıb, Azərbaycan inkişaf etmiş sənaye respublikasına çevrilib. Məhz bu, Heydər Əliyevin o dövrdəki fəaliyyəti ilə bağlıdır. Heydər Əliyevin apardığı işləri görən SSRİ rəhbərliyi onu irəli çəkərək SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini təyin edib. 1982-ci ildə onu siyasi büroya apardılar, həmin büronun sədri seçildi. Orada da SSRİ-nin taleyüklü məsələlərində iştirak etdi. Nəqliyyat, sənaye sahələri də Heydər Əliyevin xülasəsində oldu. Ancaq sonradan SSRİ rəhbərliyində dəyişiklik oldu. Mixail Qorbaçov hakimiyyətə gəldi. Heydər Əliyevin nüfuzundan, işgüzarlığından qısqanaraq ona qarşı qarayaxma kampaniyaları təşkil etdirdi. Onların bu yarıtmaz siyasətinə etiraz olaraq 1987-ci ilin oktyabrında istefa verdi.

Heydər Əliyev sonra Moskvada yaşadı. 1990-cı ilin yanvar hadisələri törədiləndən sonra Moskvada Azərbaycan nümayəndəliyinə gələrək SSRİ rəhbərliyinə qarşı sərt bəyanatla çıxış etdi. Azərbaycan xalqına qanlı qətliam törətmiş adamların ciddi cəzalanmasını tələb etdi. Dağlıq Qarabağdakı proseslərə SSRİ rəhbərliyinin ikiüzlü siyasətinə etiraz olaraq 1991-ci ilin iyununda da Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin sıralarını tərk etdi. 1990-cı ildə Bakıya qayıdıb. Burada da o zamankı hakimiyyət onu dinc qoymadı, doğma Naxçıvana getdi. Qısa müddətdə xalqın böyük dəstəyi ilə Azərbaycan SSRİ Ali Sovetinə deputat seçildi, həm də Naxçıvan Muxtar Ali Sovetinin deputatı oldu. Eyni zamanda 1991-ci ilin sentyabrında Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Sovetinin sədri seçildi. O zamankı qanunvericiliyə görə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədrinin müavini seçildi. Heydər Əliyev Azərbaycanda gedən prosesləri də izləyirdi. Bilirdi ki, belə qarışıq dövrdə Azərbaycana inkişaf üçün yeni siyasi fəaliyyət növü lazımdır. Onun rəhbərliyi ilə 1992-ci ilin noyabrın 21-də Naxçıvanda Yeni Azərbaycan Partiyası seçildi. Heydər Əliyev də həmin partiyanın sədri seçildi. YAP təkcə Naxçıvanda yox, Respublikanın hər yerində böyük işlər apardı. 1992-ci ildə Müsavat rəhbərliyi dövləti idarə edə bilmirdi. Həm cəbhədə vəziyyət gərgin idi, həm də xalq pis vəziyyətdə yaşayırdı. Buna səbəb də Gəncə qiyamı baş verdi. Belə ağır dövrdə o zamankı Azərbaycan rəhbərliyi Heydər Əliyevə xahiş etdilər ki, gəlib bu məsələlərə rəhbərlik etsin. Xalqın təkidli tələbi ilə Heydər Əliyev Bakıya gəldi. 1993-cü ildə Ali Sovetin sədri seçildi. İsa Qəmbər iştefa verdi. Artıq Azərbaycan Prezidenti Əbülfəz Elçibəy də qaçmışdı. Ona görə də iyunun 24-də Heydər Əliyev Prezident səlahiyyətlərini icra etməyə başladı. 1993-cü ilin Prezident seçkilərində də böyük səs çoxluğu ilə qələbə qazandı. Hakimiyyətinin ikinci ili ərəfəsində də Heydər Əliyev tarixi işlər gördü. Cəbhədə atəşkəsə nail oldu. Azərbaycanı bu bəladan qurtarmaq üçün ən böyük iqtisadi layihə olan "Əsrin müqaviləsi"ni bağladı. Azərbaycan iqtisadiyyatını inkişaf etdirdi, eyni zamanda Azərbaycanda milli ordunun yaradılmasında böyük səy göstərdi. Neft kapitalından əldə olunan gəlirləri insan kapitalına çevirdi. Eyni zamanda ordunu gücləndirdi. 2003-cü ildə Prezident seçkilərinə namizədliyini verdi. Səhhəti ilə əlaqədar namizədliyini geri götürdü, İlham Əliyevi irəli sürdü. Vəsiyyət edərək xalqa bildirdi ki, Azərbaycanın gələcəyi İlham Əliyevlə bağlıdır: "Çünki mənim həyata keçirə bilmədiyim məsələləri İlham Əliyev həyata keçirəcək". Qədirbilən Azərbaycan xalqı da onun dediklərinə böyük dəstək oldu. Xalq İlham Əliyevi Prezident seçdi. Həmin vaxt xəstə olan Heydər Əliyev 12 dekabr tarixində dünyasını dəyişdi. Dekabrın 15-də dəfn edildi".

"Ümummilli Liderin Azərbaycanda fəaliyyəti böyükdür. Bu gün torpaqlarımızın erməni tapdağından azad edilməsi Heydər Əliyevin qoyduğu siyasi xəttin nəticəsidir. Heydər Əliyevin yaratdığı iqtisadi inkişafın nəticəsidir. Ona görə də, xalqımız həmişə onu ehtiramla anır. Hər bir azərbaycanlının ürəyində Heydər Əliyev heykəli var. Xalq var olduqca da Heydər Əliyev var olacaq" - deyə o, əlavə edib.