Azərbaycan-İran münasibətlərinin kəskinləşməsini müzakirə edən əksər şərhçilər haqlı olaraq məsələnin geosiyasi aspektinə toxunur.

Bununla belə, azərbaycanlı alim, tarixçi Solmaz xanım Tohidinin 1918-ci ildə İran mövzularında Azərbaycanın müstəqilliyini elan etməsi ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlər bu münasibətlərdəki münaqişənin dərin səbəblərini göstərir. İki ölkə arasında münasibətlərdə məhz milli kimlik, dentlik əsas rol oynayıb.

Bundan isə qonşu dövlətdə oddan qorxan kimi qorxurlar. İran üçün Azərbaycan, türk kimliyi İranda kimin hakimiyyətdə olmasından asılı olmayaraq - istər şah, istər də molla rejimi olsun təhlükə kimi qəbul edilir.

Xüsusilə, bu indetlik - birincisi, 1991-ci ildə Azərbaycanda ikinci dövlətçiliyin meydana gəlməsi şəklində baş verib. İkincisi, otuz il ərzində bütün uğurlar, uğursuzluqlar, dönüşlər fonunda sabit bir inkişaf əldə olunub Üçüncüsü, bu şəxsiyyətin daşıyıcıları öz dövlətlərinin bir hissəsinin işğalı ilə bağlı kritik problemi hərbi yolla həll edə bildilər. Bununla da, Azərbaycan hamı üçün cəlbedici dövlət halına gəlmiş olub. Hər kəsin gözündə Azərbaycan müasir, inkişaf etmiş dövlət kimi nəzərdən keçirilməyə başlayıb.

44 günlük müharibədə isə şiə İranın mövqeyi də göz önündədir. Hər vəchlə işğalçı dövlətə kömək etməyə çalışır, eləcə də, Azərbaycan xalqının qələbəsini həzm edə bilmədiyi göz önündədir.