... Sufi qadınlar erkən İslam dövrlərindən etibarən mistik təriqətlərin tərkib hissəsi olmuşlar. Onlar özlərini Allaha həsr edərək mənəvi təmizlik, sevgi və təmənnasızlıq kimi prinsiplərlə yaşayırdılar. 

Rabiə əl Ədaviyya (717-801): Bəsrə şəhərində doğulan Rabiə İslam tarixinin ən məşhur sufi qadınlarından biridir. O, Allaha sevgi və bağlılığın dərinliyi ilə tanınır və "eşq" məfhumunu sufi ədəbiyyatına gətirib. 

Fəzlullah Nəimi, daha sonra isə İmadəddin Nəsimi bu xanımı özlərinin "qərinəvi qədim ustadı" hesab edirdilər. 

Rabiə haqqında çoxlu hekayələr və şeirlər mövcuddur ki, bunlar onun mənəvi səviyyəsinin yüksəkliyini göstərir.

Fatimə Nişapuri (10-cu əsr) isə müasir İranın Nişapur şəhərində doğulmuş sufi şeyxi idi. Onun minlərlə müridi vardı. Fatimə Nişapuri  sufi dövrələrində böyük hörmətə sahib idi və İslam mistik ədəbiyyatında iz buraxıb.

Qadın dərvişlər İslamda mənəvi rəhbərlər, müəllimlər və ilham verən şəxslər olublar. Onlar öz müridləri və digər sufilərlə birlikdə təsəvvüf yolunda müxtəlif vəzifələri yerinə yetiriblər. Qadın dərvişlər, adətən, dərviş xanəgahlarında (sufi mədrəsələrində) fəaliyyət göstərmiş, dərvişlər üçün mənəvi təlimat və məsləhətlər veriblər.

Bir çox sufi təriqətlərdə qadınlar mühüm rol oynayıblar. Xüsusilə bəzi təriqətlər qadınlara xüsusi əhəmiyyət vermiş və onların mənəvi inkişafını dəstəkləyiblər.

Məsələn, Məlami təriqəti qadınların mənəvi təlim və fəaliyyətlərdə fəal iştirak etməsinə icazə verən nadir təriqətlərdən biridir. Məlami təriqəti, qadınların təmənnasız və göstərilməz bir şəkildə Allaha xidmət etməyi ön plana çıxarıb.

Qadiri təriqətininsə bəzi qolları qadın mürşidlərin olmasına icazə vermiş və qadınların mənəvi yolda irəliləməsinə dəstək olub. Bu təriqətin bəzi qadın dərvişləri mənəvi lider olaraq tanınaraq seviliblər.

Müasir dövrdə də qadın dərvişlər mövcuddur və onlar müxtəlif sufi təriqətlərdə fəaliyyət göstərirlər. Onlar mənəvi yolda özlərini təkmilləşdirməklə yanaşı, cəmiyyətlərində sosial və mədəni dəyişikliklərə də töhfə verirlər.

Hazırda ən məşhur qadın sufi şeyxlərdən biri Nur Artirandır. Türkiyəli bir sufi müəllimi və yazarı olan Nur Artiran, mənəvi təlimləri və sufi düşüncələrini yaymaq üçün fəal şəkildə çalışır. O, müxtəlif ölkələrdə konfranslar və seminarlar keçirərək, insanların mənəvi yolda irəliləməsinə kömək edir.

ABŞ-da isə Lalə Bəxtiyar Qərbdə sufi təlimlərini tanıtmaq və yaymaq üçün çox çalışır. O, bir çox kitabın müəllifi və tərcüməçisidir və sufi ənənələrinin təbliğatında mühüm rol oynayır.