Son xəbərlər

 
Dilimizdə qadın cinsini vurğulamaq üçün “müəllimə” ifadəsi də geniş yayılıb". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında təhsil eksperti Elnur Aydın deyib.

O bildirib ki, “Müəllim” sözü ümumi mənada həm kişi, həm də qadın müəllimlər üçün istifadə oluna bilər: "Orfoqrafiya və orfoepiyada baş verən dəyişikliklər isə bir neçə çətinlik yaradır.

İlk olaraq, dil qaydalarının tez-tez dəyişməsi insanlar arasında çaşqınlıq yaradır. İnsanlar yeni qaydalara uyğunlaşmaqda çətinlik çəkir və yazılı ifadələrdə daha çox səhvlərə yol verilir.
Dil qaydalarının dəyişməsi uşaqların düzgün yazı və danışıq bacarıqlarına mənfi təsir edir. Dilçilik İnstitutu bu cür dəyişiklikləri əsaslandırmalı və insanlara sadə formada izah etməlidir. Orfoqrafiya və orfoepiya sahəsində sabitliyin olması dilimizə dəqiqlik gətirər.

Təcrübə göstərir ki, lüğətlərin hazırlanmasında, yenilənmə və təkmilləşməsində ictimai baxış da nəzərə alınmalıdır. Orfoepiya normalarının tənzimlənməsi Eksperimental fonetika laboratoriyasında cihazlar vasitəsilə aparılır: Burada müntəzəm olaraq sözlərin necə tələffüz olunduğu yoxlanılır.

 

Ümumiyyətlə, Azərbaycan orfoqrafiyasının tarixi inkişaf etmiş digər xalqlarinorfoqrafiyası ilə müqayisədə cox cavandır.Qrfoqrafiyamızın tarixi Füzulininməşhur “Qələm olsun əli ol katibi bəd təhririn” misrası ilə başlanan qitədən hesabetmək lazımdır. İlk dəfə bu qitədə sözün düzgün yazılışının vacibliyigöstərilmışdir. Bundan sonra Axundovun əsərlərində orfoqrafiya məsələlərinətoxunulmuşdur. “Əkinçi” qəzeti də yazımızın sabitlşməsi üçün çox böyük işlər görmüş, dilimizə yeni bir üslubla yanaşı vahid yazı qaydaları gətirmişdir.

Dilimizdəki sözlərin əksəriyyətinin orfoqrafiyası orfoepiyasından fərqlənmir. Belə sözlərin düzgün yazılışı tələffüz üçün, düzgün tələffüzü isə yazımız üçün əsas verir. Orfoqrafiyanın orfoepiya ilə əlaqəli tədrisinin obyektiv əsaslarını həmin prinsip təşkil edir. Lakin yazı tələffüzü olduğu kimi əks etdirə bilməz. Sözün səs və hərf tərkibinin münasibəti yazı və tələffüzün ən çətin problemidir. Bu çətinlik fonetik qaydalarla, xüsusilə hərfin qrafik funksiyasını bilməklə aradan qaldırılır. Məsələn: “qe” hərfinin əsas qrafik funksiyası “q” səsini bildirməkdir. Lakin bu hərf x, ğ, kasəslərini də ifadə edir. Deməli, sözün səs tərkibi və hər bir hərfin funksiyasını elmi əsaslarla öyrənməklə ədəbi dilin fonetik normalarına yiyələnmək olar. Hələ vaxtılə akademik Şerba göstərirdi ki, orfoqrafik məsələni həll etmədən orfoepik məsələni həll etmək lazımdır. Bu elmi ümumiləşdirmə həm orfoeqiya, həm də orfoqrafiya məsələlərini obyektiv, dilin daxili qanunlarına uyğun həll etmək üçün tutarlı əsas verir. Yəni yazılışı düzgün tələffüzünə uyğun gəlməyən bu və ya digər qaydanı elmi əsasda dərk etmək üçün onu mütləq tələffüzlə qarşılaşdırmaq, fərqli və oxşar cəhətlərini aşkara çıxarmaq lazımdır. Buradan isə orfoepik qaydaların müəyyənləşdirilməsi, elmi əsaslarla izahı zəruriyyəti ortaya çıxır".

21 Noyabr 2024 Münasibətlərimiz yüksək səviyyədədir
21 Noyabr 2024 QƏLƏBƏLƏR, QALİBLƏR PARTİYASI - YENİ AZƏRBAYCAN PARTİYASI
20 Noyabr 2024 "Ağdam bundan sonra Qafqazın "mirvarisi" adlanacaq" - MÜNASİBƏT BİLDİRİLDİ
20 Noyabr 2024 “Biz heç bir dəstək almadan Böyük Qayıdış layihəsini həyata keçiririk” - ŞƏRH EDİLDİ
20 Noyabr 2024 “YAP dünyada nüfuzlu partiya kimi tanınır“ - ŞƏRH EDİLDİ
20 Noyabr 2024 Bu seriala görə İTV-yə xəbərdarlıq edildi
20 Noyabr 2024 Bəzi poçt şöbələrinin bağlanması araşdırılacaq
20 Noyabr 2024 YAP - Siyasi sabitlik, davamlı inkişaf
20 Noyabr 2024 “Fransa müstəmləkəçiliyi altında yaşayan xalqlar artıq barışmaq istəmir“ - ŞƏRH OLUNDU
20 Noyabr 2024 Əsrin duelindən kim qalib çıxacaq?
20 Noyabr 2024 Kamaləddin Qafarov: “Ağdamın azad olunması müharibənin dönüş nöqtəsi idi”
20 Noyabr 2024 Bağırmağın mənası yoxdur: "İndi vuracağıq..."
20 Noyabr 2024 Azərbaycanda dini fəaliyyətə 9 milyon manat ayrılır
19 Noyabr 2024 Azərbaycana qarşı QISQANCLIQ – TƏHLİL
19 Noyabr 2024 "Multikulturalizm bizim dövlət siyasətimizdir" - ŞƏRH EDİLDİ
19 Noyabr 2024 “YAP-ın yaradılması tarixi zərurətdən doğmuşdur“ - DEPUTAT MÜNASİBƏT BİLDİRDİ
19 Noyabr 2024 İlham Əliyev onları hakim təyin etdi
19 Noyabr 2024 Naxçıvanın sosial-iqtisadi inkişafına ayrılmış vəsait azaldıldı
18 Noyabr 2024 Haylara baha başa gələcək SƏRT TƏDBİRLƏR – TƏHLİL
18 Noyabr 2024 Tramp fövqəladə vəziyyət tətbiq edəcək - Təsdiqlədi
18 Noyabr 2024 Meymunçiçəyi virusu yayılır: Azərbaycanda vəziyyət necədir? VİDEO
18 Noyabr 2024 Turşudan zəhərləmə ölümlə nəticələnib - Təhlükədən necə qorunmaq olar? VİDEO
18 Noyabr 2024 Fransa və Niderland müstəmləkəçiliyi: dəyişən ancaq sözlərdir
18 Noyabr 2024 Konstitusiyanın xarakterik cəhətlərindən biri onun sabit olmasıdır
16 Noyabr 2024 Üçtərəfli bəyanat Ermənistanın kapitulyasiyasını rəsmiləşdirdi
14 Noyabr 2024 Polyak şərqşünasın “Məhəmməd Süleyman oğlu Füzuli” kitabı çap olunub
14 Noyabr 2024 Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə liderlik rolu
14 Noyabr 2024 Dünya paxlava gününü möhtəşəm Türkiyə klassikası ilə qeyd edin! - FOTOLAR
14 Noyabr 2024 "Hələ davam edən COP29 artıq bir sıra məqsədlərinə çatıb" - MÜNASİBƏT BİLDİRİLDİ
11 Noyabr 2024 "Balina" bulvara belə gətirildi - Video