Ekspert: “Bununla qaçaqmalçılığı azaltmaq, büdcə yığımını artırmaq mümkün deyil”

Azərbaycanda fərdi istehlak üçün ölkəyə gətirilən aksiz vergisindən azad alkoqollu içkinin və siqaretin həcmi azaldılır.

Bunu Milli Məclisin dünən keçirilən növbədənkənar plenar iclasında maliyyə naziri Samir Şərifov deyib. Onun sözlərinə görə, bu, Vergi Məcəlləsinə dəyişiklik  layihəsində əksini tapıb. Layihəyə əsasən, fiziki şəxsin fərdi istehlakı üçün ölkəyə gətirdiyi 1,5 litr alkoqollu içki, 200 ədəd siqaret aksiz vergisindən azaddır. Mövcud qanunvericiliyə görə, fiziki şəxslər idxal olunan 3 litr alkoqollu içki, 600 ədəd siqaretə görə aksizdən azad idilər.

Dəyişikliklə əlaqədar Vergi Məcəlləsinə 194.1.2-ci maddə əlavə edilir. Yeni maddəyə görə, aksiz markasının verilməsinə görə “Dövlət rüsumu haqqında” Qanunla müəyyən edilmiş məbləğdə dövlət rüsumu tutulur. Bu məbləğ alkoqollu içkilərə aksiz markasının verilməsinə görə 0,08 manat, tütün məmulatlarına aksiz markasının verilməsinə görə isə 0,05 manat təşkil edəcək.

Qeyd edək ki, bu dəyişikliklərin əsas məqsədi Azərbaycana aksiz markası olmadan siqaret və alkoqollu içki idxalının qarşısını almağa yönəlib. Məsələ burasındadır ki, bir sıra sərhədyanı rayonların sakinləri qonşu ölkələrdən şəxsi istehlak üçün nəzərdə tutulan həcmdə siqaret və alkoqollu içkiləri gətirərək daxili bazarda satırlar.  Xüsusilə tütün məmulatlarının bu yolla vergidən yayındırılması halları geniş yayılıb. Bundan əlavə, ölkəyə gizli yollarla siqaret idxalı da həyata keçirilirş Dövlət Gömrük Komitəsinin açıqladığı məlumatlar göstərir ki, qurum əməkdaşları demək olar ki, hər həftə bir neçə dəfə belə faktların üstünü açırlar. Bəzi hallarda isə qaçaqmalçılar istəklərinə nail ola bilirlər. Bakı şəhərinin çoxsaylı ərazilərində maşınlarda qoyulub satılan aksizsiz siqaretlər bundan xəbər verir.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli hesab edir ki, aksizsiz tütün məmulatı və alkoqollu içkilərlə bağlı atılan son addımlar bu sahədə qaçaqmalçılığı azaltmaq baxımından heç də effektiv addım sayıla bilməz: “Bildiyiniz kimi, bu ilin əvvəlindən etibarən tütün məmulatları və alkoqollu içkilər üçün aksiz vergisinin həcmi də artırılıb. İyuldan isə onlara aksiz əldə etmək üçün əlavə rüsum ödəniləcək. Bunlar adlarını çəkdiyim məhsulların bahalaşmasına gətirib çıxarır. Bahalaşma olduqda isə həmin məhsulların qaçaqmalçılığı daha da genişlənəcək. Bu da büdcəyə ödəmələrin azalmasına gətirib çıxaracaq”.

N.Cəfərli bildirir ki, sərhədyanı zonada yaşayan insanlar yeni dəyişiklikdən zərərə düşəcəklər: “Etiraf edək ki, bu zonalarda yaşayan insanların xeylisi qanunvericiliyin imkan verdiyi həcmdə alkoqollu içki və tütün məmulatı gətirib satmaqla dolanırlar. Bu normaların azaldılması onların güzəranına ciddi mənfi təsir göstərəcək. Dövlətin ali vəzifəsi vətəndaşının daha yaxşı yaşamasını təmin etməkdir. Bu vəzifə gömrük öhdəliyindən də, vergi öhdəliyindən də yüksəkdə dayanır. Əgər dövlət vətəndaşını yaxşı dolandıra bilmirsə, vətəndaş qanunu pozmadan dolanmaq yolu tapırsa, buna xoşgörü ilə yanaşmaq daha yaxşı olardı. Bu, dövlətin alicənablığı olardı. Bunun əksini etmək, daxili satışı artırmaq, yaxud büdcəyə daha çox vəsait gəlsin deyə imkanları daraltmaq heç də humanist addım sayıla bilməz”.

N.Cəfərli deyir ki, kütləvi tələbat malları olmayan alkoqollu içkilərin və tütün məmulatlarının idxal rüsumlarını artırmaq təcrübəsindən xarici ölkələrdə də tez-tez yararlanırlar: “Burada bir məqsəd də əhalinin xüsusilə tütün məmulatlarından istifadəsini azaltmaq, sağlam həyata təşviqidir. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bir məhsul qonşu ölkələrdə bizdən 3-4 dəfə ucuz olarsa, həmin məhsulun qaçaqmalçılığı artacaq. Bu baxımdan heç də bütün məsələləri inzibati yollarla həll etmək mümkün deyil”.