Dil mil­lə­tin ən əsas mil­li də­yə­ri və onun mil­li­li­yi­ni tə­min edən va­cib atributudur. Çün­ki mil­li var­lı­ğı­mı­zı mə­də­ni tə­məl­lə­rə bağ­la­yan di­li­miz­dir. Bu dil millə­ti­mi­zin təs­di­qi­ni və mil­li özü­nü­dər­ki­ni mü­əy­yən­ləş­di­rən əsas amil­lər­dən bi­ri­dir. Ana di­li­miz əsr­lə­rin qan yaddaşı, daş ha­fi­zə­si­dir. Heç bir di­lin tə­si­rin­də əriməyən, şi­rin­li­yi­ni, axı­cı­lı­ğı­nı, anlaşıq­lı­lı­ğı­nı itir­mə­yən, il­lər, əsr­lər keç­dik­cə da­ha da cila­la­şan və öz la­yiq­li qiymətini alan dil­dir.

Məlum məsələdir ki, heç bir dil döv­lət qay­ğı­sı ol­ma­dan in­ki­şaf edə bil­məz. XX əsrin acı həqiqətləri göstərdi ki, rus im­pe­ri­ya­sı­nın si­ya­si-mə­nə­vi va­ri­si olan so­vet impe­ri­ya­sı uc­qar­lar­da ana di­li­ni və mil­li-mə­nə­vi də­yər­lə­ri məhv et­mək məq­sə­di­ni güdür­dü. Bu məq­səd­dən irə­li gə­lə­rək Azər­bay­can­da da bu xa­in, mən­fur si­ya­sə­tin nəti­cə­sin­də ana di­li­miz unut­du­rul­ma­ğa ça­lı­şıl­mış, adı də­fə­lər­lə yad ün­sür­lər­lə adlandı­rı­la­raq də­yiş­di­ril­miş, əlif­ba­sı tez-tez də­yiş­mə­lə­rə mə­ruz qal­mış və "rus di­li ikin­ci ana di­li­dir” təl­qi­ni ilə mil­li di­lə məh­ve­di­ci plan hə­ya­ta ke­çi­ril­miş­dir.

Ana dilimizin ba­şı­nın üs­tü­nü al­mış təh­lü­kə­ni mil­lət­dən uzaq­laş­dı­ran, di­lin sta­tu­su­nu özü­nə qay­ta­ran, ona ye­ni hə­yat ve­rən məhz Ümum­mil­li Li­der Hey­dər Əli­yev ol­du. Ədə­biy­yat və mə­də­niy­yət xadimlə­ri­nin uzun il­lər sə­ti­ral­tı mə­na­lar­da, bə­dii əsər­lər­də, nitq və çı­xış­la­rın­da ifa­də et­dik­lə­ri ar­zu­la­rı ulu ön­dər re­al­laş­dır­dı. Mil­li də­yər­lə­ri­mi­zə fəa­liy­yə­ti bo­yu hi­ma­yə­dar­lıq edən bö­yük rəhbərimiz ha­ki­miy­yə­tə gəl­di­yi elə ilk gün­dən ana di­li­mi­zə la­yiq ol­du­ğu sta­tu­su ver­di və bu­nu bü­tün fəa­liy­yə­ti bo­yu ən yük­sək sə­viy­yə­də da­vam et­dir­di. Ulu öndər Hey­dər Əli­yev hə­lə so­vet döv­rün­də quruluşun mü­əy­yən təz­yiq­lə­ri­nə, dik­tə­lə­ri­nə bax­ma­ya­raq Azər­bay­can di­li­nin ölkəmiz­də döv­lət di­li­nə çev­ril­mə­sin­də bö­yük xid­mət­lər gös­tər­di. Di­lin in­ki­şa­fı ilə bağ­lı ulu ön­də­rin mün­tə­zəm ola­raq ver­di­yi fər­man və sə­rən­cam­lar­da, elə­cə də tövsiyə­lər­də, çı­xış və mə­ru­zə­lər­də vax­ta­şı­rı bu mə­sə­lə­də or­ta­ya çı­xan cid­di problemlə­rin həl­li va­cib sa­yı­lır­dı. Öl­kə­miz­də ana di­li­nin hər­tə­rəf­li in­ki­şa­fı, iş­lək di­lə çev­ril­mə­si ulu ön­dər Hey­dər Əli­ye­vin di­lin qo­run­ma­sı­na yö­nə­lən dü­şü­nül­müş siyasəti­nin nə­ti­cə­si­dir. Bu si­ya­sə­tin əsa­sı hə­lə 1970-ci il­də qo­yu­lub. Hey­dər Əli­yev hə­min il Ba­kı Döv­lət Uni­ver­si­te­ti­nin 50 il­lik yu­bi­le­yin­də Azər­bay­can di­lin­də çı­xış edir. Az keç­mə­miş bu dil döv­lət əhə­miy­yət­li təd­bir­lə­rə yol açır və kür­sü di­li səviyyəsi­nə qal­xır. Hey­dər Əli­yev ağıl və cə­sa­rət­lə ilk növ­bə­də Azər­bay­can di­li­nin döv­lət di­li ol­ma­sı­nı qanuni­ləş­dir­di. 1978-ci il­də Аzərbаycа­nın ye­ni Kons­ti­tu­si­ya lаyihə­si mü­za­ki­rə edi­lən za­man is­rar­la, hət­ta öz şəx­si nü­fu­zun­dan is­ti­fa­də et­mək­lə 73-cü mad­də­ni "Azər­bay­can SSR-nin döv­lət di­li Azər­bay­can di­li­dir” rеdаksiyа­sındа təs­bit et­dir­di.

Müs­tə­qil­lik il­lə­rin­də bu si­ya­sət açıq, komp­leks şə­kil­də, ar­dı­cıl yü­rü­dül­mə­yə baş­la­dı. Azər­bay­can xal­qı­nı da­ha mü­tə­şək­kil mil­lət ki­mi for­ma­laş­dır­ma­ğa im­kan qaza­nıl­dı. Hər şеydən ön­cə müs­tə­qil Аzərbаycаn Rеspub­likа­sındа mil­li dil siyа­sə­ti yü­rü­dül­mə­yə bаşlаndı. Çün­ki ulu ön­dər аnа di­li­nin mil­li – tər­bi­yə­vi əhə­miy­yə­ti­ni hə­mi­şə üs­tün tu­tur və vаcib оldu­ğu­nu bi­lir­di. Ümum­mil­li Lidеr dеyir­di: "Öz di­li­ni bil­mə­yən, öz di­li­ni sеvmə­yən аdаm öz tаri­хi­ni yахşı bi­lə bil­məz. ...Аzərbаycаn ədə­biyyа­tı­nı, аnа di­li­ni bil­mə­yən gənc Nizа­mi­ni, Fü­zu­li­ni, Nə­si­mi­ni, Sаbi­ri охuyа bil­məz. Əgər оnlаrı охuyа bil­mə­sə, о, tаriхimizi bilməyə­cək: оnlаrı охuyа bil­mə­sə bi­zim mə­də­niy­yə­ti­mi­zi bil­mə­yə­cək, mə­də­ni kökləri­mi­zi bil­mə­yə­cək. Ümidvаrаm ki, bi­zim gənc­lə­ri­miz dоğmа Аzərbаycаn di­li­mi­zi mə­nim­sə­yə­cək və bunlаr hаmı­sı hər bir gənc Аzərbаycаn övlа­dındа yük­sək vətənpərvər­lik hiss­lə­ri yаrаdаcаqdır”.

Müs­tə­qil Azər­bay­ca­nın Konstitusiya­sı­nın 45-ci mad­də­si ilə hər kə­sin ana dilindən is­ti­fa­də et­mək, is­tə­di­yi dildə tər­bi­yə və təh­sil al­maq, ya­ra­dı­cı­lıq­la məş­ğul ol­maq hü­qu­qu təs­bit olu­nur. Konsti­tu­si­ya­mı­za gö­rə, heç kəs ana di­lin­dən is­ti­fa­də hü­qu­qun­dan məh­rum edi­lə bilməz. Bu il­lər­də müх­tə­lif əhəmiy­yət­li döv­lət qərаrlа­rı ulu ön­də­rin imzа­sı ilə həyаtа kеçi­ril­mə­yə bаşlаndı ki, bunlаrdаn 2001-ci il iyu­nun 18-də vеril­miş "Döv­lət dilinin tət­bi­qi işi­nin təkmilləşdiril­mə­si hаqqındа” Fərmаn Аzərbаycаn di­li­nin in­kişаf еtdirilmə­si, təd­qi­qi, tət­bi­qi və təb­li­ği bахı­mındаn оlduqcа əhə­miy­yət­li, əvəzе­dil­məz tаri­хi bir sə­nəd­dir. Bu sə­nəd ana di­li­mi­zin in­ki­şa­fı üçün bö­yük im­kan­lar ya­rat­dı.

02 yan­var 2003-cü ildə hə­min qa­nu­nun tət­bi­qi­ni tə­min et­mək məq­sə­di­lə Hey­dər Əli­yev “Azərbay­can Res­pub­li­ka­sın­da döv­lət di­li haq­qın­da” fər­ma­nı imzaladı. Döv­lət dilinin tət­bi­qi işi­nin əmə­li şə­kil­də həyаtа kеçi­ril­mə­si­ni tə­min еtmək məq­sə­di ilə vеril­miş bu fərmаn öl­kə dахi­lin­də mil­li dil siyа­sə­ti­ni qаnu­ni şəkildə hər­tə­rəf­li həyаtа kеçir­mə­yə imkаn vеrən ən mü­hüm sə­nəd оlаrаq yаddа qаldı. Ümum­mil­li Lidе­rin məhz diq­qə­ti sаyəsin­də lаtın qrаfikа­lı Аzərbаycаn əlifbа­sınа kеçid sü­rət­lə həyаtа kеçi­ril­mə­yə bаşlаndı və 4 iyul 2001-ci il­də "Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Döv­lət Dil Ko­mis­si­ya­sı­nın tərki­bi­nin təs­diq edil­mə­si haq­qın­da” sə­rən­cam im­za­lan­dı. Hə­min il­dən hər ilin аvqust ayının 1-i gü­nü­nün Аzərbаycаndа "Аzərbaycan Di­li və Əlifbаsı Gü­nü” ki­mi qеyd еdilmə ənə­nə­si yаrаndı.

Bü­tün bunlаrlа bir­gə qеyd оlunmа­lı­dır ki, uğur­lu mil­li dil siyа­sə­ti müəyyənləşdirmək­dən bаşqа Ümum­mil­li Lidеr Hеydər Əliyеv özü həm də kаmil nаtiq idi. Оnun hər bir nit­qi mü­kəm­məl nаtiq­lik sə­nə­ti nü­mu­nə­si hеsаb еdi­lə bi­lər. Оnun nitqində­ki zən­gin­lik, də­qiq­lik, düz­gün­lük və ifа­də­li­lik еtаlоn bir nitq nümunəsidir. Məhz оnun sə­lis, kаmil nit­qi Аzərbаycаn хаlqı­nın mil­li bir­li­yi­nin və mübа­ri­zə qüv­və­si­nin mərkəzin­də dаyаnаn lidеr­lik fаktlаrındаn bi­ri­dir.

Gənc­lə­rə tövsi­yə­sin­də də Ümum­mil­li Lidеr Hеydər Əliyеv аnа di­li­nin bаşqа əcnə­bi dil­lə­rə qurbаn vеril­mə­mə­si­ni əsаs hеsаb еdir­di: "Хаri­ci öl­kə­lər­də təh­sil аlаrkən, həmin ölkənin di­li­ni öy­rə­nər­kən, еyni zаmаndа bаşqа dil­lə­ri öy­rə­nər­kən öz di­li­ni­zi hеç vахt unutmа­yın və öz аnа di­li­ni­zi hеç bir bаşqа di­lə də­yiş­mə­yin. Хаlqın, mil­lə­tin, insа­nın öz аnа di­lin­dən əziz hеç bir şеyi оlа bil­məz. Bi­zim çох gö­zəl, zən­gin, cаzi­bədаr dilimiz vаr. Bəl­kə də biz bu dil­də dаnış­dı­ğı­mızа gö­rə öz di­li­mi­zin zən­gin­li­yi­ni və gözəlli­yi­ni hə­lə tаm dərk еdə bil­mə­mi­şik. Аncаq bi­lin ki, bu hə­qi­qət­dir. Оnа gö­rə də bu­nu hеç bir şеyə də­yiş­mək оlmаz”.

Bu gün dili­mi­zin döv­lət sta­tus­lu dil­lər ara­sın­da yer tutması­ və mə­nə­vi di­ri­lik atributu­na çevril­mə­si yo­lun­da bö­yük fə­da­kar­lıq­lar gös­tər­miş, "Di­li­miz çox zən­gin və ahəng­dar dil­dir, də­rin ta­ri­xi kök­lə­rə ma­lik­dir. Şəx­sən mən öz ana di­li­mi çox se­vir və bu dil­də danış­ma­ğım­la fəxr edi­rəm” - de­yən Ümum­mil­li Li­der Hey­dər Əli­ye­və minnət­dar olma­lı­yıq.

Hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərlərini yaşadan, inkişaf etdirən onun dilidir. Azərbaycan xalqının da ana dili onun milli varlığını müəyyən edən başlıca amillərdəndir. Ana dilimiz xalqın keçdiyi bütün tarixi mərhələdə onunla birgə olmuş, onun taleyini yaşamışdır. Əsrlərdir ki, xalqımızın əbədiyaşarlığına xidmət edən ana dilimiz qədim tarixə malik olan, min illərin müxtəlif burulğanlarından alnıaçıq, üzüağ çıxaraq müasir dövrə gəlib çatmış ən böyük mənəvi sərvətimizdir. Bu bir faktdır ki, Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi qəbul edilməsi, qorunması və inkişafı ümummilli lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Hər bir xalqın milli azadlıq və istiqlaliyyət tarixində xilaskar rolunu oynayan dahi insanlar var. Həmin dahilər öz qətiyyətləri ilə mənsub olduqları xalqı arxasınca aparıb, ən taleyüklü məqamlarda qalib rolu oynamışlar. Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqının yaddaşında qurucu və xilaskar dövlət xadimi, milli lider və xalq məhəbbətini qazanan öndər kimi əbədilik qazanması, heç də təsadüfi deyil.

Dilimizin keçdiyi çətin dövrlərdən biri də SSRİ dövrü idi. SSRİ Konstitusiyası qəbul edildikdən sonra milli dillərin sıxışdırılması üçün daha ciddi tədbirlər görülməyə başladı. O dövrün çətinliklərinə baxmayaraq öz xalqını, millətini böyük məhəbbətlə sevən ümumilli lider Heydər Əliyev ötən əsrin 70-ci illərində ana dilinə dövlət dili statusunun verilməsi uğrunda cəsarətlə və qətiyyətlə mübarizə aparmağa başladı. Ulu Öndər məqsədinə çatmaq üçün Konstitusiya layihəsinə Azərbaycan dilinin dövlət dili olması barədə maddənin salınmasına çalışırdı. Heydər Əliyev ziyalıları da mübarizəyə cəlb edərək bu prosesi daha da gücləndirdi. Moskvadakı rəhbər xadimlər müxtəlif bəhanələr gətirərək bunun qarşısını almaq istəsələr belə, xalqını, millətini böyük məhəbbətlə sevən ulu öndər inadından əl çəkmədi. Öz məqsədinə çatmaq üçün fəaliyyətini israrla davam etdirdi. Və nəhayət, ulu öndər 1978-ci ildə tarixi bir uğura imza atdı. Heydər Əliyev yaranmış ağır vəziyyətdə SSRİ-nin o vaxtkı rəhbəri L.İ.Brejnevlə danışdıqdan sonra Azərbaycan dilinin dövlət dili statusunun Konstitusiyaya salınması məsələsini, nəhayət, birdəfəlik həll etdi. Bu Konstitusiyda ilk dəfə olaraq, rus dili ilə yanaşı, Azərbaycan dili rəsmi dövlət dili statusu aldı.

Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi ümummilli lider Heydər Əliyevin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir. Ulu öndər bununla gələcək müstəqil dövlətçiliyin milli atributlarından birini məharətlə qorudu. Bundan sonra isə ana dilimizin inkişafı və qorunması sahəsində mühüm əhəmiyyətli tədbirlərin həyata keçirilməsinə nail oldu. Hələ Kommunist ideologiyasının hökmranlıq etdiyi dövrdə ulu öndər deyirdi: “Dil xalqın böyük sərvətidir. Ədəbi dilin tərəqqisi olmadan mənəvi mədəniyyətin tərəqqisi mümkün deyildir”.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan dilinin davamlı inkişafı və qorunması sahəsində mühüm işlər görülmüş, bir sıra fərman və qanunlar qəbul edilmişdir. 2001-ci ildə Ümummilli Liderin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Fərmanı imzalanmışdır. Bu Fərman dilimizin inkişafı və tətbiqində yaranan problemlərin aradan qaldırılmasında xüsusi rol oynamışdır. Ulu Öndərin 2001-ci ildə “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında”  imzaladağı digər Fərmana əsasən ölkəmizdə hər il 1 avqust tarixi Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan dili günü kimi qeyd edilir. Daha sonra, 2002-ci ildə Azərbaycan dilinin tətbiqi, qorunması, inkişafı və ana dilinin dövlət dili kimi hüquqi statusunun təsbit olunması məqsədilə “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edildi.

Ulu Öndərin Azərbaycan dilinin inkişafına, qorunub saxlanmasına verdiyi xüsusi dəyər bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən əsası qoyulan siyasəti uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev dilimizin qorunması və inkişafına böyük həssaslıqla yanaşır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən siyasətin mühüm strateji istiqamətlərindən biri kimi Azərbaycan dilinin mühafizəsi və təbliği yönündə reallaşdırılan fundamental tədbirlər həm də milli ideologiyanın - Azərbaycançılığın daha da möhkəmlənməsini və kütləvilik səviyyəsinin daha da artmasını şərtləndirib.

Tarixən hər bir xalqın inkişafında və tərəqqisində müstəsna xidmətlər göstərmiş şəxsiyyətlər olmuşdur. Bu mənada Ulu Öndər Heydər Əliyev xalqımızın yetişdirdiyi ən böyük şəxsiyyətlərdən biridir. Məhz xalqımız üçün göstərdiyi misilsiz xidmətlər Heydər Əliyevi Ümummilli Lider zirvəsinə yüksəltmişdir. Ümummilli lider Heydər Əliyev hər zaman Azərbaycan dilinin inkişafına xüsusi diqqət yetirib. Çünki ana dili hər bir xalqın varlığını təsdiq edən başlıca amildir. Ana dili hər bir xalqın milli sərvəti, həmin xalqın varlığının təsdiqidir. Azərbaycan dilini sevən, ona hörmətlə yanaşan Heydər Əliyev dilə münasibəti ilə hər kəsə örnək olmuşdur.

1969-1982-ci illərdə sovet Azərbaycanına rəhbərlik edən Ulu Öndər bir çox ziyalıların cəsarət etmədiyi halda, müxtəlif tədbirlərdə Azərbaycan dilində çıxış etməklə dilimizə verdiyi dəyəri göstərmişdir. O, həmçinin, rusdilli məktəblərdə Azərbaycan dilində dərsliklərin daha çox istifadəsinə dair göstərişlər də vermişdi. Ötən əsrin 70-ci illərin ortalarından başlayaraq milli dillərin sıxışdırılması tədricən gücləndirilirdi. O vaxt “Vahid sovet xalqı”, “vahid dil” siyasəti nəinki geniş təbliğ olunur, hətta güclü şəkildə tətbiq edilirdi. Kommunist ideologiyasının hakim olduğu bir dövrdə milli dil məsələsinin ortaya atılması tutduğu vəzifədən asılı olmayaraq hər bir şəxs üçün bir növ tale məsələsi ola bilərdi. Hətta bu məsələ bir çox xalqların siyasi xadimləri üçün faciə ilə nəticələnmişdi.

Bütün bunlara baxmayaraq, Ümummilli Lider Heydər Əliyev ana dilinin inkişafına qətiyyətlə çalışırdı. Ulu Öndər Sovet rejiminin tüğyan etdiyi bir vaxtda deyirdi ki, Konstitusiya vətəndaşlara təhsil hüququ vermişdir. Bu hüquq Ana dilində oxumaq imkanı ilə təmin olunur. SSRİ Konstitusiyası qəbul edildikdən sonra müttəfiq respublikaların Konstitusiya layihələri dərc olunaraq ümumxalq müzakirəsinə verildi.1977-ci ildə SSRİ-nin yeni Konstitusiyası təsdiq edildi. Həmin konstitusiya bütün respublikalarda hazırlanan yeni konstitusiyalar üçün bir nümunə rolunu oynamalı idi və faktik olaraq oynayırdı. Həmin konstitusiyada isə elə əvvəldən dövlət dili haqqında maddə yox idi. Ayrı-ayrı respublikalarda qəbul edilmiş konstitusiyaların heç birində həmin maddə öz əksini tapmadı. Azərbaycanda isə vəziyyət başqa cür idi. Heydər Əliyev ana dilinin dövlət dili olması uğrundakı mübarizəsini davam etdirirdi. De-fakto dövlət dili uğrunda ardıcıl mübarizə aparan respublika rəhbəri həmin dilin konstitusiyada qeyd olunmamasına dözə bilməzdi. Respublikanın rəhbəri ziyalıları, bütün xalqı ana dilinin dövlət dili kimi yaşamaq hüququ uğrunda mübarizəyə cəlb edərək bütün qüvvəsi ilə mübarizə apardı və bütün çətinliklərə və maneələrə böyük hünərlə sinə gərdi.

1978-ci il aprel ayının 2-də Doqquzuncu çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının (əsas qanununun) layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş yeddinci sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olunur: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir”. Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətinin rəhbəri olduğu ilk illərdən ana dilinin sosial-siyasi, ideoloji problemləri ilə bilavasitə məşğul olmuşdur. Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafı, ümumişlək dilə, dövlət dilinə çevrilməsi, diplomatiya aləminə yol açması, dünyanın böyük dövlətlərinin və beynəlxalq təşkilatların kürsülərində səslənməsi bilavasitə Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ümummilli lider Heydər Əliyev çıxışlarında qeyd etmişdir ki, “Bütün xalqlarda olduğu kimi, Azərbaycan xalqının ana dili onun milli varlığını müəyyən edən başlıca amillərdəndir. İnkişaf etmiş zəngin dil mədəniyyətinə malik olan xalq əyilməzdir, ölməzdir, böyük gələcəyə malikdir. Ona görə də xalqımıza ulu babalardan miras qalmış bu ən qiymətli milli sərvəti hər bir Azərbaycan övladı göz bəbəyi kimi qorumalı, daim qayğı ilə əhatə etməlidir. Bu, onun müqəddəs vətəndaşlıq borcudur”. Uzaqgörənliyi ilə hər zaman siyasətçiləri təəccübləndirən Heydər Əliyev burada da öz dərin ağlı və iradəsi hesabına ana dilinin qorunmasına nail oldu.

İndi Azərbaycan dili ölkəmizdə hakim olan dildir. Nəinki azərbaycanlılar, respublikamıza xaricdən gələn qonaqlarımız, dostlarımız, həmkarlarımız da bu dilə hörmət edirlər. Bu dili öyrənmək və bu dildə danışmaq istəyirlər. Bu hal çox sevindiricidir. Eyni zamanda, müstəqil respublikamızın əsas atributlarından biri olan Azərbaycan dilinin inkişaf etməsini göstərir. Ümumiyyətlə, Ulu Öndər Heydər Əliyevin öz ana dilinə olan sevgisi, onun qorunması və zənginləşməsi ilə bağlı gördüyü işlər tariximizdə ciddi bir istisnalıq təşkil edir və hər bir soydaşımız üçün örnəkdir. Böyük rəhbər iftixarla deyirdi: “Mən hər yerdə Azərbaycan dilində danışıram. Qoy tərcüməçilər mənim danışdıqlarımı öz dilimdən tərcümə etsinlər. Mən arzu edərdim ki, Azərbaycan gənci Şekspiri ingilis dilində oxusun, Puşkini rus dilində oxusun, Nizamini, Füzulini, Nəsimini isə Azərbaycan dilində oxusun. Öz ana dilini bilməyən adamlar şikəst adamlardır!”

Bu gün hər bir azərbaycanlı fəxr edir ki, məhz o, Heydər Əliyevin qurduğu müstəqil Azərbaycan dövlətinin vətəndaşıdır, dili isə öz zənginliyi ilə dünyaya meydan oxuyan Azərbaycan dilidir. Ümumiyyətlə, Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasəti Azərbaycanda Ana dilinin - Ümumxalq dilinin tərəqqisi üçün tarixi şərait yaratmışdır. Xalq olaraq həmin siyasətin uzun illər uğurla davam edəcəyinə əminik.

Hər bir xalqın dili onun milli varlığının təcəssümüdür. Bir xalqı məhv etmək üçün onun dilini qadağan etmək, əlindən almaq kifayətdir.

Azərbaycan xalqının xilaskarı olan Ümummilli Lider Heydər Əliyevin dilimizin inkişafı və yaşaması uğrunda xidmətləri danılmazdır. Ulu Öndər dəfələrlə çıxışlarında dilin əhəmiyyətini vurğulamış, qeyd etmişdir: “Dil hər bir millətin mənliyinin əsasıdır. İnkişaf etmiş zəngin dil mədəniyyətinə sahib olan xalq əyilməzdir, ölməzdir, böyük gələcəyə malikdir”.

Ulu Öndərin dil haqqında fikirləri onun fəaliyyətinin də əsas istiqamətlərindən olmuş, daim prioritet kimi diqqətində saxlanmışdır. Təsadüfi deyil ki, sovetlər birliyinin ən güclü vaxtlarıda belə Heydər Əliyev öz uzaqgörən və cəsarətli mövqeyini ortaya qoymuş, dilimizin Azərbaycan SSR-nin dövlət dili olması kimi cəsarətli təklif vermiş və onun təkidi və səyi ilə bu təklif qəbul olunmuşdur.

1978-ci il aprelin 2-də IX çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası Konstitusiyasının layihəsi və onun ümumxalq müzakirəsinin yekunlarına həsr olunmuş VII sessiyasında məruzə ilə çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyevin təklifi ilə 73-cü maddəni aşağıdakı redaksiyada vermək təklif olunmuşdur: “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir”. Heydər Əliyevin bu təşəbbüsü 1978-ci il 21 aprel tarixində qəbul olunmuş Azərbaycan SSR Konstitusiyasında öz əksini tapmışdır. Azərbaycan dilinə dövlət dili statusunun verilməsi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalq qarşısında ən böyük tarixi xidmətlərindən biridir. Ulu Öndər bununla gələcək müstəqil dövlətçiliyin milli rəmzlərindən birini məharətlə qorumuşdur.

Azərbaycan dilinin dövlət dili statusuna yüksəlməsi yolunda Ulu Öndər Heydər Əliyevin başladığı müqəddəs milli mücadilənin tarixi bir qərinədən çox davam etmişdir. Milli tariximizə Heydər Əliyev epoxası kimi daxil olmuş 1969-2003-cü illərdə Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafı yalnız rəsmi sənədlərdə deyil, sözün həqiqi mənasında, gündəlik həyatda, təcrübədə ümumişlək dilə, dövlət dilinə çevrilməsi, beynəlxalq münasibətlər sisteminə, dünya diplomatiyasına yol tapması, beynəlxalq aləmin çox mötəbər məclislərinin kürsülərindən eşidilməsi ulu öndərimizin ana dilimizin inkişafına, onun sosial-siyasi və mədəni həyatda layiqli yer tutmasına göstərdiyi qayğı və diqqətin, son dərəcə dəqiq, düşünülmüş və uzaqgörən dil siyasətinin nəticəsində mümkün olmuşdur.

Şübhəsiz ki, müstəqilliyin ən mühüm atributlarından biri dil məsələsidir. Müstəqilliyin ilk illərində dövlət dili ilə bağlı fərqli mövqelər ortaya qoyulurdu. Bu da dilimizin yenidən təhlükə ilə üzləşdiyinin göstəricisi idi. Ulu Öndər xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə gələndən sonra bu məsələni xüsusi nəzarətə götürür. Məsələnin ciddiliyini nəzərə alan ümummilli lider Heydər Əliyev bununla bağlı müzakirələr keçirir.

Xalq 1995-ci il noyabrın 12-də referendum yolu ilə öz mövqeyini nümayiş etdirərək Azərbaycan Respublikasının dövlət dilinin Azərbaycan dili olması müddəasına tərəfdar olduğunu bildirdi. Ana dilimizə qarşı edilmiş haqsızlıq aradan qaldırıldı, onun hüquqları qorundu, cəmiyyətdəki mövqeləri tam bərpa edildi. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının 1995-ci il 12 noyabr Referendumu ilə qəbul olunmuş Konstitusiyada Azərbaycan dili dövlət dili kimi təsbit olundu.

Azərbaycan dilinin inkişafı, onun tətbiqi sahəsinin genişləndirilməsi və yabançı təsirlərdən qorunması, habelə bu dilin saflığı, təmizliyi istiqamətində Heydər Əliyevin yeritdiyi siyasət bu gün onun siyasi kursunun layiqli davamçısı möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Heydər Əliyevin dil siyasəti, onun dilimizin inkişafı yönündə göstərdiyi tarixi xidmətlər əsl məktəbdir və bu məktəbin təcrübəsindən zaman-zaman istifadə olunacaqdır.

Roma Papası Fransisk Rus Pravoslav Kilsəsinin rəhbəri Patriarx Kirill ilə iyunda Qüdsdə keçirilməsi planlaşdırılan görüşünü təxirə salıb.

Bura gələrkən 2001-ci ildə keçirilmiş ilk qurultayı xatırlayırdım.

Biz bütün dünyaya sübut etdik ki, 21-ci əsrdə necə müharibə aparmaq lazımdır, ləyaqətlə müharibə aparmaq lazımdır, müasir üsullarla müharibə aparmaq lazımdır.

Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsi mənim üçün Prezident kimi başlıca vəzifə idi.

Otuz ilə yaxın davam edən danışıqlar, sadəcə olaraq, bu işğalı əbədiləşdirmək, Ermənistanın işğalçılıq siyasətini pərdələmək və bizi bu acı vəziyyətlə barışdırmaq məqsədi güdürdü.

Bundan sonra Azərbaycan xalqı müzəffər xalq kimi yaşayacaq, əbədi yaşayacaq, bundan sonra bizim dövlətimiz qalib dövlət kimi yaşayacaq.