Natiq Cəfərli: “Bu gün regionun ən sabit valyutası manatdır”

Rusiya ilə münasibətləri gərginləşən Gürcüstanda milli valyutanın dəyərsizləşməsi prosesi başlayıb. Rusiya prezidentinin Gürcüstana aviareysləri qadağan etməsindən sonra bu ölkənin Sanitar Nəzarət Xidməti də gürcü şərablarının tərkibini “normadankənar” çıxarıb. Gürcüstan valyuta bazarının bu addımlara reaksiyası isə dolların xeyrinə olub. Hazırda qonşu ölkədə dollar 2,871 lari ətrafında dəyişir.

Onu da qeyd edək ki, Gürcüstanın maliyyə sektoruna nəzarət edən dövlət qurumları Rusiyanın addımlarının valyuta bazarına təsirlərinin qısamüddətli olacağını deyirlər. Dünəndən larinin məzənnəsində yaranan sabitlik bu gözləntilərin doğru olmasından xəbər verir.

Lakin Gürcüstanın rus turistlərin axınının azalmasından dolayı xeyli gəlirdən məhrum olacağı gözlənilir.

Gürcüstan Turizm Administrasiyasının məlumatına görə, ötən il bu ölkəyə Rusiyadan gələn turistlərin sayı 23,8 faiz artaraq 1,4 milyon nəfərdən yuxarı olub. Bir turistin qonşu ölkədə xərclədiyi vəsaitin orta həcmi 700 dollara bərabərdir. Ötən il Gürcüstana gələnlərin sayı 8,7 milyon nəfər təşkil edib ki, bunun da 4,8 milyonu sırf turizm məqsədilə gələnlər olub. Gürcülərin turizmdən əldə etdikləri gəlir ötən il 3,3 milyard dollardan yuxarı olub. Bu ilin 5 ayında bu gəlirlər 1,1 milyard dollar təşkil edib. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 101 milyon dollar, yaxud 9,8 faiz çoxdur. Təkcə bu ilin may ayında isə qonşu ölkənin xarici turizmdən gəliri 281 milyon dollar təşkil edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrünə nisbətən 35 milyon dollar, yaxud 14,2 faiz çoxdur.

Gürcüstan Milli Bankının yaydığı bəyanatda qeyd olunur ki, Rusiyadan Gürcüstana turist axınının azalması ölkəyə ilin qalan hissəsində, təxminən 200-300 milyon dollar zərər vuracaq. Qeyd olunub ki, bu, ilkin hesablamalar əsasında əldə olunan rəqəmlərdir.  Sənədə əsasən, bu xarici şok ödəmə balansı və buna müvafiq olaraq larinin məzənnəsinə də təsir göstərəcək.

Bankdan bildirilib ki, Rusiya şokuna baxmayaraq, Gürcüstanın ödəmə balansı ilin yekunlarına əsasən ötən illərlə müqayisədə yaxşılaşacaq (Report.)

Göründüyü kimi, Rusiya, İran və Türkiyədən sonra Azərbaycanın daha bir qonşusu qadağalar üzündən milli valyutanın ucuzlaşması prosesini yaşayır. Bu şəraitdə maraqlı bir sual yaranır: Rusiya, onun qadağalarına məruz qalan Gürcüstan və Azərbaycanın hansının milli valyutası daha sabitdir? Bu gün dəvət olunduğu bir toya layiqli nəmər salmaq istəyən şəxs rubl, lari və manat arasında seçim edərsə, hansına üstünlük verməlidir?

Sualı cavablandıran iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli bildirir ki, Rusiya qadağalarının gürcü larisinin məzənnəsinə təsiri qısamüddətli oldu: “İkigünlük dəyərsizləşməni sabitləşmə əvəz edib. Amma kifayət qədər dəyərsizləşmə də getdi. Məsələn, bir həftə əvvəl 100 dollar 225 lari idisə, indi 285 lariyə laxındır. Yəni dəyişiklik var. Bu gün regionda ən sabit valyuta manatdır desək, səhv etmərik. Bunun da bir neçə səbəbi var. Ən mühüm səbəb budur ki, manatın məzənnəsi dövlət tərəfindən tənzimlənir. Rusiya və Gürcüstanda məzənnə valyuta hərraclarında bazarın tələbinə və təklifə əsasən müəyyənləşir. Azərbaycanda Mərkəzi Bank üzən məzənnə rejiminə keçdiyini elan etsə də, hərraclar faktiki olaraq formal xarakter daşıyır və məzənnə tamamən dövlət tərəfindən tənzimlənir”.

N.Cəfərlinin sözlərinə görə, Rusiya milli valyutasının məzənnəsi neftin dünya bazar qiymətindən kəskin asılıdır: “Buna görə bir çox hallarda rublu ”kağız neft” adlandırırlar. Düzdür, Azərbaycanda da manatın məzənnəsi neftin dünya bazar qiymətindən asılıdır. Lakin bu məzənnə dövlət tərəfindən tənzimləndiyinə görə qısamüddətli şoklar onun kəskin dəyişməsinə səbəb olmur. Buna görə də yaxın müddətli dövrdə manatın məzənnəsində ciddi dəyişiklik gözlənilən deyil. Digər sualınıza cavab olaraq bildirim ki, bu gün toya layiqli nəmər salmaq istəyirsinizsə, dollardan istifadə edin. Bu, toy sahibi üçün də çox xoş olar. Amma rubl, lari və manat arasında seçim etməlisinizsə və qənaət etmək istəyirsinizsə, larini seçə bilərsiniz. Yox, məqsəd qənaət deyilsə, onda, əlbəttə, manatı seçmək lazımdır”…